لنین در حال سخنرانی برای سربازان انقلابی
رویداد ۲۴ | سال ۱۹۱۷ برای روسیه مملو از بحران بود. جنگ جهانی اول فرساینده شده بود؛ ارتش تزار خسارات سنگین میداد و خطوط تدارکاتی ازهمگسیخته بود. در شهرها نان جیرهبندی میشد؛ در روستاها دهقانان مالیات سنگین و تداوم بهرهکشی را تاب نمیآوردند. مجموعه این عوامل در فوریه ۱۹۱۷ به اعتصاب سراسری و شورش نظامیان در پتروگراد انجامید و به کنارهگیری نیکلای دوم از سلطنت ختم شد.
پس از سقوط تزار، «دولت موقت» به رهبری الکساندر کرنسکی بر سر کار آمد. ترکیب این دولت ائتلافی و موضع میانهروانهاش باعث شد هیچکدام از مطالبات فوری جامعه تحقق نیابد: دولت کرنسکی موفق به خروج از جنگ نشد، در اصلاحات ارضی شکست خورد، و دستاورد اقتصادی خوبی هم نداشت. در نتیجه این وضعیت، شکاف میان دولت و تودهها هر روز عمیقتر شد و فضا برای نیروهای رادیکال مهیا گردید.
بازگشت لنین و «تزهای آوریل»
لنین از ۱۹۰۷ در تبعید اروپای غربی به سر میبرد. آلمان در بحبوحه جنگ، عبور امن قطار او را پذیرفت؛ زیرا امید داشت حضورش به تضعیف جبهه روسیه بیانجامد. لنین ۱۶ آوریل ۱۹۱۷ با قطار «مهرومومشده» به ایستگاه فنلاندی پتروگراد رسید و همانجا نخستین سخنرانی بزرگش را ایراد کرد. تزهای آوریل او در یک جمله خلاصه میشد: «تمام قدرت به شوراها!»
لنین صریحا اعلام کرد که دولت موقت «بورژوایی» است و هیچ سازشی با آن جایز نیست؛ جنگ باید فورا پایان یابد، زمین بین دهقانان تقسیم، و کنترل کارخانهها به کمیتههای کارگری سپرده شود.
ترکیب جمعیت حاضر در عکس_ سربازان با کلاههای چرمی و کارگران با کلاهپوشهای ساده _ نشان میدهد لنین دقیقا مهمترین بازیگران صحنه را مخاطب قرار داده است. ارتش روسیه در ۱۹۱۷ حدود شش میلیون سرباز داشت که اکثرا دهقان زاده بودند. آمار فرار از جبهه بین فوریه تا اکتبر به بیش از یکونیم میلیون نفر رسید. کاهش انضباط، کمبود آذوقه و خستگی روحی، ارتش را مستعد پیامهای ضدجنگ کرد. لنین این نارضایتی را چنین صورتبندی میکرد: «انقلاب زمانی پدید میآید که تودههای رنجکشیده دیگر نتوانند به شیوه پیشین زندگی کنند و حاکمان نیز نتوانند به شیوه پیشین حکومت کنند.»
لنین از سه محور کلیدی برای جلب نیروهای ارتش و کارگری استفاده کرد:
صلح فوری: «جنگ امپریالیستی را نمیتوان با وعده اصلاح اداره کرد؛ باید آن را پایان داد.»
نان و زمین: «دهقان گرسنه سرباز بهتری نمیشود؛ زمین از آنِ کسی است که آن را کشت میکند.»
قدرت دوگانه: «دولت موقت، در بالا، مشروعیت ندارد؛ شوراها، در پایین، قدرتِ واقعیاند.»
بیشتر بخوانید: میخائیل گورباچف سیاستمدار فروپاشی و بحران
تشکیلات بلشویک و جذب ارتش
از ماه آوریل تا ماه اکتبر، شمار هستههای بلشویکی در یگانهای نظامی پتروگراد از کمتر از ۲۰ واحد به بیش از ۵۰۰ واحد رسید. روزنامه «پراودا» تیراژ خود را از ۸۵ هزار به ۳۵۰ هزار نسخه افزایش داد؛ حدود نیمی از مشترکان آن سربازان بودند. کمیتههای هنگی بلشویک امکانات پخش اعلامیه و تشکیل جلسات سخنرانی را در اختیار لنین و رهبران محلی گذاشتند. در نتیجه، در رایگیریهای داخلی سُویت پتروگراد، بلشویکها تا اوت ۱۹۱۷ اکثریت را به دست آوردند.
بحران ژوئیه و تغییر توازن قوا
در روزهای سوم تا پنجم ژوئیه، اعتراضات مسلحانهای به ابتکار واحدهای نظامی چپگرا در پتروگراد شکل گرفت (معروف به «روزهای ژوئیه»). دولت موقت قیام را سرکوب کرد، لنین پنهان شد و حکم بازداشتش صادر شد. با وجود این شکست مقطعی، اعتبار دولت نزد مردم بیش از پیش سقوط کرد؛ چرا که نه توانست جنگ را خاتمه دهد و نه اصلاحات وعدهداده را اجرا کند. این رخداد نشان داد حتی ناکامیهای موقت بلشویکها میتواند دولت را تضعیف و زمینه اکتبر را آماده کند.
انقلاب اکتبر و تحقق شعارها
در شب ۲۵ اکتبر ۱۹۱۷ (۷ نوامبر به تقویم میلادی جدید)، کمیته نظامی انقلابی به فرماندهی تروتسکی و با هدایت سیاسی لنین، کاخ زمستانی را تصرف کرد. دولت موقت فروپاشید؛ دومین کنگره سُویتها «فرمان صلح» و «فرمان زمین» را تصویب کرد: «به تمامی ملل در حال جنگ پیشنهاد میکنیم بیدرنگ درباره صلح عادلانه، بدون ضمیمه و بدون غرامت، مذاکره کنند.»
این فرمان همان مطالبهای بود که لنین هنگام ثبت عکس بارها بر آن تاکید کرده بود.
در تبلیغات بلشویکی
اداره تازهتاسیس «آگیتپروپ» در ۱۹۱۸ نگاتیو اصلی را تکثیر و روی پوستر، کارتپستال و تمبر چاپ کرد. تا ۱۹۲۵ بیش از ۶۰۰ هزار نسخه چاپی از این عکس در سراسر اتحاد جماهیر شوروی توزیع شد. هدف این بود که میانجیگری مستقیم لنین با سربازان یادآوری شود و ارتش سرخ نوپا خود را ادامه همان لحظه تاریخی بداند.
