همه چیز درباره رستوران چاتانوگا؛ اولین نشانه‌های مدرنیزاسیون و فرهنگ غربی در پایتخت

رویداد۲۴ | سیما صابری: رستوران چاتانوگا نامی آشنا برای تهرانی‌های دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی است؛ اگرچه شاید تهرانی‌های امروز آن را نشناسند. به واسطه سریال تاسیان این روز‌ها نام رستوران چاتانوگا زیاد شنیده می‌شود. برخی می‌دانند که این رستوران در دوره پهلوی دایر بوده است، اما درباره تاریخچه آن نمی‌داننند. رستوران چاتانوگا جز نخستین رستوران‌های مدرن ایران بود که در سال ۱۳۴۵ در خیابان پهلوی سابق (ولیعصر کنونی) افتتاح شد. این رستوران به یکی از مشهورترین پاتوق‌های جوانان پایتخت تبدیل شد. چاتانوگا نمادی از تاریخ ایران با معماری خاص، فضای باز دلنشین و برنامه‌های هنری متفاوت نظر خیلی‌ها را جلب شد و سریعاً پر رونق شد.

تاریخچه رستوران چاتانوگا

موسس چاتانوگا، جانی غوکاسیان بود که با الهام گرفتن از فضای رستوران‌ها و کافه‌های اروپایی، فضایی متفاوت در قلب تهران ایجاد کرد. ساختمان این رستوران با چتر‌های قرمز و سفید، ستون‌های گرد و فضای نیمه‌باز، در نگاه اول توجه رهگذران خیابان ولیعصر را به خود جلب می‌کرد. استفاده از حروف انگلیسی قرمز و مشکی برای نام رستوران، در کنار معماری مدرن و ساده، چاتانوگا را به جلوه‌ای از تجدد در دل تهران سنتی تبدیل کرده بود.

چاتانوگا تنها محلی برای غذا خوردن نبود؛ بلکه موسیقی زنده در آن نقش مهمی داشت، اجرای رقص باله، برنامه‌های کمدی و گفت‌و‌گو‌های فرهنگی در این رستوران برقرار بود. این ویژگی باعث شد رستوران به سرعت جایگاهی فراتر از یک فضای ساده برای تفریح پیدا کند. چاتانوگا محلی شد که دانشجویان، هنرمندان، طبقه مرفه و حتی عابران عادی برای ساعاتی از شلوغی زندگی روزمره فاصله بگیرند و در هوای باز خیابان ولیعصر با فرهنگ جدیدی از تفریح آشنا شوند.

طراحی و معماری چاتانوگا

طراحی رستوران چاتانوگا با سبک مدرن دهه ۶۰ میلادی اروپایی هماهنگ بود. ستون‌های ساده، پیش‌آمدگی‌های بتنی، نمای باز به سمت خیابان و سقف‌های کم‌ارتفاع از ویژگی‌های شاخص آن محسوب می‌شد. بخش مهمی از رستوران به فضای روباز اختصاص داشت و میز و صندلی‌های فلزی با چتر‌های رنگی در آن چیده شده بود.

بیشتر بخوانید: استقبال از شاه در سرزمین گل‌ها؛ سفر محمدرضا شاه پهلوی به هلند

چاتانوگا جزو اولین رستوران‌های تهران بود که مفهوم کافه فضای باز را به شهر تهران آورد. مشتریان می‌توانستند ضمن نشستن در فضای آزاد، عبور عابران، ترافیک خیابان ولیعصر و زندگی پرجنب‌وجوش تهران را تماشا کنند. این ارتباط مستقیم با فضای شهری در این رستوران اهمیت زیادی داشت.

رستوران چاتانوگا تنها به سرو غذا اکتفا نمی‌کرد. گاهی اوقات موسیقی زنده توسط گروه‌های خارجی، به‌ویژه نوازندگان پاراگوئه‌ای اجرا می‌شد. همچنین برنامه‌هایی نظیر اجرا‌های کمدی باعث شده بود چاتانوگا به یکی از جذاب‌ترین پاتوق‌ها تبدیل شود.

مشتریان جوان، دانشجویان و قشر متوسط نیز سهم بزرگی از مشتریان چاتانوگا بودند. آنها حتی با سفارش‌های ساده‌ای مثل یک بشقاب سالاد سیب‌زمینی یا نان برشته، ساعت‌ها در این فضا می‌نشستند و با دوستانشان گفت‌و‌گو می‌کردند. بسیاری از داستان‌های عاشقانه، دوستی‌ها و حتی بحث‌های سیاسی آن سال‌ها در همین میز‌ها شکل گرفته بود.

جایگاه چاتانوگا در فرهنگ اجتماعی تهران

در دهه ۴۰ و ۵۰ خورشیدی، ایران و به ویژه شاهد موجی از مدرنیزاسیون فرهنگی بود و رستوران‌هایی مثل چاتانوگا نقش مهمی در این تحول ایفا کردند. این رستوران‌ها دیگر تنها مکانی برای کافه نشینی نبودند؛ بلکه به محافل تبادل اندیشه، هنر و شیوه‌های نوین زندگی تبدیل شده بودند. چاتانوگا به ویژه برای جوانان آن سال‌ها نمادی از آزادی، مدرنیته و زندگی شهری محسوب می‌شد.

حضور در چاتانوگا نشانه‌ای از به‌روز بودن و آشنایی با فرهنگ غربی بود. در زمانی که تلویزیون تازه وارد خانه‌ها شده بود و موسیقی غربی به محبوبیت می‌رسید، چاتانوگا مکانی بود که این تغییرات فرهنگی را در ابعاد کوچک شهری بازتاب می‌داد.

سرنوشت چاتانوگا پس از انقلاب

با وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، فضای فرهنگی و اجتماعی تهران دستخوش تغییرات گسترده‌ای شد. بسیاری از کافه‌ها، سینما‌ها و رستوران‌هایی که سمبل سبک زندگی مدرن بودند، تعطیل شدند. چاتانوگا نیز به عنوان یکی از نماد‌های این سبک زندگی، فعالیتش متوقف شد.

پس از انقلاب، ساختمان چاتانوگا سال‌ها بلااستفاده باقی ماند تا اینکه نهایتاً در سال ۱۳۹۴ تخریب شد.

امروز، اگرچه دیگر اثری از ساختمان چاتانوگا در خیابان ولیعصر باقی نمانده، اما نام آن همچنان در میان تهرانی‌ها زنده است. چاتانوگا بخشی از تاریخ فرهنگی پایتخت است؛ گواهی بر دورانی که تهران، شهری میان سنت و تجدد، در حال پوست‌اندازی بود.