سندروم تورت چیست؟ علت، علائم، تشخیص و درمان آن

رویداد۲۴ | سندروم تورت (Tourette Syndrome یا TS) نوعی اختلال عصبی-رشدی است که معمولاً در دوران کودکی یا اوایل نوجوانی ظاهر می‌شود و ویژگی اصلی آن وجود «تیک‌های حرکتی و صوتی» است. این اختلال نخستین‌بار در قرن نوزدهم توسط پزشک فرانسوی، ژرژ ژیل دو لا تورت، توصیف شد و از آن زمان به نام او شناخته می‌شود. اگرچه سندروم تورت ممکن است باعث نگرانی خانواده‌ها شود، اما در بسیاری از موارد علائم آن در طول زمان بهبود می‌یابند یا کنترل‌پذیر می‌شوند.

تیک چیست و چگونه در تورت بروز می‌کند؟

تیک‌ها حرکات یا صدا‌های ناگهانی، غیرارادی و تکرارشونده‌ای هستند که فرد نمی‌تواند به‌طور کامل آنها را مهار کند. تیک‌ها ممکن است در اثر استرس، هیجان، خستگی یا تمرکز شدید شدت یابند. دو نوع اصلی تیک وجود دارد:

تیک‌های حرکتی (Motor Tics): مانند پلک زدن، بالا انداختن شانه، تکان دادن سر، یا حرکات سریع و غیرعادی اندام‌ها.

تیک‌های صوتی (Vocal Tics): مانند صاف کردن گلو، خرناس کشیدن، گفتن صدا‌ها یا کلمات بی‌معنا و در موارد نادری، فحاشی غیرارادی (کوپروالیا).

در سندروم تورت، فرد باید حداقل یک تیک صوتی و چند تیک حرکتی به مدت بیش از یک سال تجربه کند تا تشخیص این اختلال تأیید شود.

علت سندروم تورت چیست؟

علت دقیق سندروم تورت هنوز به‌طور کامل مشخص نشده، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، نوروبیولوژیکی و محیطی در ایجاد آن نقش دارند.

ژنتیک: این اختلال معمولاً در خانواده‌ها دیده می‌شود. افرادی که بستگان درجه یک مبتلا دارند، احتمال بیشتری برای بروز علائم دارند.

عدم تعادل شیمیایی مغز: بررسی‌ها نشان داده‌اند که تورت با ناهنجاری‌هایی در انتقال‌دهنده‌های عصبی به‌ویژه دوپامین، سروتونین و نوراپی‌نفرین مرتبط است.

ساختار مغزی: اسکن‌های مغزی در برخی بیماران تفاوت‌هایی را در نواحی مانند گانگلیا‌های پایه (Basal Ganglia) و قشر پیش‌پیشانی (Prefrontal Cortex) نشان داده‌اند که در کنترل حرکت و احساسات نقش دارند.

چه کسانی بیشتر در معرض سندروم تورت هستند؟

جنسیت: پسران سه تا چهار برابر بیشتر از دختران در معرض ابتلا هستند.

سن: علائم معمولاً بین ۵ تا ۱۰ سالگی ظاهر می‌شوند و در بسیاری از افراد در نوجوانی به اوج می‌رسند.

سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر‌ها مبتلا باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که کودک نیز مبتلا شود.

علائم دیگر همراه با سندروم تورت

اگرچه تیک‌ها علامت اصلی هستند، اما بسیاری از افراد مبتلا به سندروم تورت با سایر اختلالات هم مواجه‌اند، از جمله:

اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD)

اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)

اختلالات یادگیری و زبان

مشکلات خواب و اضطراب

وجود این اختلالات همراه ممکن است بیش از خود تیک‌ها بر کیفیت زندگی تأثیر بگذارند.

سندروم تورت چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص این اختلال بر پایه بررسی‌های بالینی و سابقه پزشکی انجام می‌شود. هیچ آزمایش خون یا تصویربرداری خاصی برای تشخیص تورت وجود ندارد، اما ممکن است پزشک برای رد سایر اختلالات از MRI یا آزمایش‌های دیگر استفاده کند. برای تشخیص، پزشک معمولاً به این موارد توجه می‌کند:

وجود تیک‌های حرکتی و صوتی به مدت بیش از یک سال

شروع علائم قبل از سن ۱۸ سالگی

نوسانی بودن علائم (گاهی شدید و گاهی خفیف)

نبود علت پزشکی دیگر برای تیک‌ها

درمان سندروم تورت چگونه است؟

درمان سندروم تورت بسته به شدت علائم و تأثیر آنها بر زندگی فرد متفاوت است. در موارد خفیف، درمان ممکن است تنها شامل آموزش و حمایت روانی باشد، اما در موارد شدیدتر، از ترکیبی از روش‌های زیر استفاده می‌شود:

۱. درمان رفتاری

CBIT یا آموزش مداخله رفتاری جامع برای تیک‌ها یکی از مؤثرترین روش‌هاست. این روش به فرد کمک می‌کند تا محرک‌های تیک را شناسایی و رفتار‌های جایگزین را یاد بگیرد.

۲. دارو درمانی

اگر تیک‌ها شدید باشند یا باعث اختلال در زندگی روزمره شوند، پزشک ممکن است دارو‌هایی مانند:

آنتی‌سایکوتیک‌ها (مثل ریسپریدون)

دارو‌های ضد اضطراب یا ضد افسردگی

دارو‌های تنظیم‌کننده دوپامین

را تجویز کند. البته این دارو‌ها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند و باید با نظارت دقیق مصرف شوند.

۳. مداخلات روان‌پزشکی

در صورت وجود اختلالات همراه مانند OCD یا ADHD، روان‌درمانی و درمان‌های دارویی مکمل به فرد کمک می‌کنند تا بهتر با وضعیت خود کنار بیاید.

۴. حمایت اجتماعی و آموزش خانواده

آموزش خانواده، معلمان و همسالان بسیار مهم است تا از انگ‌زدایی و فشار روانی بر کودک جلوگیری شود. شرکت در گروه‌های حمایتی نیز به تقویت اعتماد به نفس کمک می‌کند.

آیا سندروم تورت قابل درمان است؟

اگرچه درمان قطعی برای تورت وجود ندارد، اما در بسیاری از افراد با افزایش سن علائم کاهش می‌یابد یا به‌طور کامل از بین می‌رود. حدود ۷۰٪ کودکان مبتلا در بزرگسالی بهبود چشمگیری پیدا می‌کنند. کنترل علائم با درمان‌های رفتاری و دارویی امکان‌پذیر است و بسیاری از مبتلایان زندگی عادی و موفقی دارند.

جمع‌بندی

سندروم تورت یک اختلال عصبی پیچیده ولی مدیریت‌پذیر است. تیک‌های حرکتی و صوتی شاخص‌ترین ویژگی‌های آن هستند، اما اختلالات همراه روانی نیز می‌توانند چالش‌برانگیز باشند. با تشخیص به‌موقع، درمان مناسب و حمایت خانوادگی، افراد مبتلا می‌توانند به زندگی سالم و فعال خود ادامه دهند. آگاهی عمومی و آموزش نیز نقش مهمی در کاهش تبعیض و افزایش درک اجتماعی نسبت به این اختلال ایفا می‌کند.