ارتباط بین رژیم های لاغری پرپروتئین و تشکیل سنگ کلیه چیست؟

رویداد۲۴| در سال‌های اخیر، رژیم‌های غذایی پرپروتئین مانند رژیم اتکینز، کتوژنیک و پالئو به‌عنوان راهکار‌هایی سریع برای کاهش وزن محبوبیت فراوانی یافته‌اند. با این حال، در کنار مزایایی که این رژیم‌ها برای لاغری دارند، نگرانی‌هایی درباره اثرات منفی آنها بر سلامت کلیه‌ها نیز مطرح شده است. یکی از مهم‌ترین این نگرانی‌ها، ارتباط بالقوه میان مصرف بالای پروتئین و افزایش خطر تشکیل سنگ کلیه است. در این مطلب، به بررسی علمی این ارتباط می‌پردازیم.

رژیم‌های پرپروتئین چگونه عمل می‌کنند؟

رژیم‌های پرپروتئین معمولاً شامل کاهش مصرف کربوهیدرات و افزایش مصرف گوشت، تخم‌مرغ، لبنیات، و گاهی پروتئین‌های گیاهی مانند سویا هستند. این رژیم‌ها با بالا بردن سطح سیری، کاهش اشتها و تشویق بدن به استفاده از چربی‌ها برای تأمین انرژی، به کاهش وزن کمک می‌کنند. اما با ورود مقادیر زیاد پروتئین به بدن، بار متابولیکی کلیه‌ها نیز افزایش می‌یابد.

چگونه مصرف زیاد پروتئین می‌تواند به تشکیل سنگ کلیه منجر شود؟

پروتئین، به ویژه پروتئین حیوانی، در بدن متابولیزه شده و منجر به افزایش تولید موادی مانند اوریک‌اسید، اگزالات و کلسیم در ادرار می‌شود. این ترکیبات از جمله عوامل اصلی تشکیل سنگ‌های کلیوی هستند.

افزایش اوریک‌اسید می‌تواند زمینه‌ساز تشکیل سنگ‌های اسید اوریکی شود. از سوی دیگر، کاهش pH ادرار (اسیدی شدن آن) که معمولاً در رژیم‌های پرپروتئین رخ می‌دهد، محیط را برای تشکیل انواع خاصی از سنگ‌های کلیه فراهم می‌کند.

بیشتر بخوانید: بهترین شیوه مصرف کراتین چیست؟

همچنین رژیم‌های حاوی پروتئین زیاد ممکن است موجب کاهش سطح سیترات در ادرار شوند؛ سیترات ماده‌ای است که از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری می‌کند. این وضعیت، در کنار افزایش کلسیم و اگزالات در ادرار، خطر بروز سنگ کلیه را بیشتر می‌کند.

پروتئین گیاهی در مقایسه با پروتئین حیوانی در تشکیل سنگ کلیه

تحقیقات نشان داده‌اند که پروتئین حیوانی بیشتر از پروتئین گیاهی خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. پروتئین‌های گیاهی مانند حبوبات، مغز‌ها و سویا نه تنها اوریک‌اسید کمتری تولید می‌کنند، بلکه معمولاً حاوی فیبر و پتاسیم بالاتری هستند که به بهبود عملکرد کلیه‌ها کمک می‌کنند. در مقابل، پروتئین‌های حیوانی می‌توانند سطح اسیدیته ادرار را بالا ببرند و میزان مواد سنگ‌ساز را افزایش دهند.

آیا همه افراد در برابر سنگ کلیه ناشی از پروتئین آسیب‌پذیر هستند؟

خیر. ژنتیک، سن، جنسیت، سطح فعالیت بدنی، میزان آب مصرفی و سابقه خانوادگی همگی در شکل‌گیری سنگ کلیه نقش دارند. اما افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند یا عملکرد کلیوی‌شان ضعیف است، باید با احتیاط بیشتری به سمت رژیم‌های پرپروتئین بروند. این افراد ممکن است حتی با مقدار متوسط پروتئین نیز دچار مشکلات کلیوی شوند.

نقش کم‌آبی در تشدید خطر سنگ کلیه در رژیم‌های پرپروتئین

یکی از عوامل مهم در پیشگیری از سنگ کلیه، مصرف مناسب آب است. رژیم‌های پرپروتئین اغلب ادرارآور هستند و بدن برای دفع مواد زائد ناشی از متابولیسم پروتئین، به آب بیشتری نیاز دارد. در صورت کمبود آب، غلظت مواد دفعی مانند کلسیم، اوریک‌اسید و اگزالات در ادرار بالا می‌رود و احتمال تشکیل سنگ بیشتر می‌شود؛ بنابراین افرادی که از این رژیم‌ها پیروی می‌کنند، باید به طور جدی به مصرف کافی مایعات توجه داشته باشند.

چگونه می‌توان از خطر سنگ کلیه در رژیم‌های پرپروتئین جلوگیری کرد؟

اگر تصمیم دارید از رژیم پرپروتئین برای کاهش وزن استفاده کنید، رعایت نکاتی می‌تواند خطر تشکیل سنگ کلیه را کاهش دهد:

مصرف روزانه حداقل ۲.۵ لیتر آب

استفاده از منابع پروتئینی گیاهی به جای صرفاً منابع حیوانی

محدود کردن مصرف نمک و غذا‌های سرشار از اگزالات (مثل اسفناج و چغندر)

مصرف مرکبات و میوه‌ها برای افزایش سیترات در ادرار

بررسی منظم عملکرد کلیه و مشورت با پزشک

رژیم‌های پرپروتئین، اگرچه برای کاهش وزن مؤثر هستند، اما ممکن است با افزایش خطر تشکیل سنگ کلیه همراه باشند، به‌ویژه در افرادی که زمینه ژنتیکی یا سابقه بیماری کلیوی دارند. افزایش تولید مواد سنگ‌ساز، کاهش سطح سیترات و کاهش pH ادرار از جمله مکانیسم‌های مؤثر در این پدیده هستند. با این حال، با مصرف کافی آب، استفاده متعادل از پروتئین‌ها و نظارت پزشکی، می‌توان این خطر را تا حد زیادی کاهش داد. اگر قصد دارید رژیم لاغری پرپروتئین را شروع کنید، آگاهی از تأثیرات جانبی آن بر سلامت کلیه‌ها گامی ضروری در حفظ سلامت عمومی شما خواهد بود.