چرا دچار رفلاکس معده می‌شویم؟

رویداد۲۴ | رفلاکس معده یکی از مشکلات گوارشی شایعی است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود حداقل یک بار آن را تجربه می‌کنند. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که محتویات معده، از جمله اسید و غذا، به سمت مری بازمی‌گردد. احساس سوزش در قفسه سینه که به اصطلاح سوزش سر دل یا “Heartburn” نامیده می‌شود، شایع‌ترین نشانه این وضعیت است. اگرچه گاهی رفلاکس به‌صورت گذرا رخ می‌دهد و بی‌خطر است، اما تکرار و مزمن شدن آن می‌تواند به مری آسیب برساند و کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد.

نقش دریچه‌ی تحتانی مری در بروز رفلاکس معده

برای درک بهتر علت‌های رفلاکس، لازم است ابتدا نقش دریچه‌ی تحتانی مری یا اسفنکتر تحتانی مری (LES) را بشناسیم. این دریچه، در مرز میان مری و معده قرار دارد و نقش کلیدی در جلوگیری از بازگشت اسید معده ایفا می‌کند. در حالت طبیعی، این دریچه پس از ورود غذا به معده بسته می‌شود و از برگشت آن جلوگیری می‌کند. اما اگر عملکرد این دریچه مختل شود و به طور کامل بسته نشود یا بیش از حد شل باشد، محتویات معده به آسانی وارد مری می‌شوند و موجب رفلاکس می‌گردند.

عوامل تغذیه‌ای موثر در ایجاد رفلاکس معده

رژیم غذایی نامناسب یکی از دلایل اصلی بروز رفلاکس معده است. غذا‌های چرب، سرخ‌کردنی و سنگین مانند فست‌فود‌ها باعث می‌شوند معده برای مدت طولانی‌تری پر بماند و فشار بیشتری به دریچه مری وارد شود. همچنین مصرف مواد محرک مانند شکلات، نعناع، قهوه، نوشابه‌های گازدار و غذا‌های اسیدی مانند گوجه‌فرنگی یا مرکبات می‌تواند اسید معده را افزایش داده و موجب رفلاکس شود. پرخوری یا خوابیدن بلافاصله بعد از غذا نیز احتمال بازگشت اسید را افزایش می‌دهد.

بیشتر بخوانید: تفاوت بین سوزش سر دل، رفلاکس اسیدی چیست؟

نقش اضافه‌وزن و چاقی در رفلاکس معده

چاقی یکی از مهم‌ترین عوامل خطر رفلاکس معده به شمار می‌رود. افزایش چربی شکمی، فشار داخل شکم را افزایش می‌دهد و این فشار می‌تواند دریچه مری را ضعیف کرده یا باعث باز شدن آن شود. این مشکل در زنان باردار نیز دیده می‌شود، چرا که رحم بزرگ‌شده به معده فشار وارد می‌کند و احتمال رفلاکس را افزایش می‌دهد. به همین دلیل کاهش وزن یکی از اولین توصیه‌های پزشکان برای افراد مبتلا به رفلاکس مزمن است.

رفلاکس معده و ارتباط آن با استرس و اضطراب

هرچند رفلاکس معده یک مشکل فیزیکی است، اما وضعیت روانی فرد نیز می‌تواند نقش مهمی در شدت و تداوم آن داشته باشد. استرس و اضطراب باعث می‌شود که عملکرد سیستم گوارشی مختل شود، حرکات معده کاهش یابد و اسید بیشتری ترشح شود. در بسیاری از بیماران مبتلا به رفلاکس، علائم در زمان‌های پرتنش یا هنگام اضطراب تشدید می‌شود. به همین دلیل آرام‌سازی ذهن، تکنیک‌های تنفس عمیق و تمرینات مدیتیشن می‌تواند به کنترل رفلاکس کمک کند.

برخی بیماری‌ها و دارو‌ها نیز در ایجاد رفلاکس نقش دارند

بیماری‌های زمینه‌ای مانند فتق هیاتال (بیرون‌زدگی بخشی از معده از طریق دیافراگم به درون قفسه سینه) یکی از دلایل فیزیکی شایع رفلاکس معده است. همچنین برخی دارو‌ها مانند دارو‌های ضدافسردگی، مسکن‌های ضد التهابی غیراستروئیدی (مثل ایبوپروفن و ناپروکسن)، دارو‌های ضد فشار خون و بعضی از آرام‌بخش‌ها نیز می‌توانند با شل کردن دریچه مری یا افزایش ترشح اسید معده، موجب تشدید رفلاکس شوند.

سبک زندگی نامناسب، زمینه‌ساز رفلاکس معده

عادت‌های نادرستی که در زندگی روزمره داریم، تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت گوارش ما دارند. مصرف وعده‌های غذایی سنگین قبل از خواب، خوابیدن در حالت صاف و بدون بالا آوردن سر و شانه‌ها، کشیدن سیگار و نوشیدن الکل همگی از جمله عوامل تسهیل‌کننده رفلاکس هستند. حتی پوشیدن لباس‌های تنگ در ناحیه شکم می‌تواند فشار روی معده را افزایش داده و اسید را به سمت مری برگرداند. اصلاح این عادت‌ها می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش علائم رفلاکس داشته باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر رفلاکس به‌صورت گه‌گاه و با خوردن غذا‌های خاصی ایجاد شود، معمولاً خطرناک نیست و با تغییر سبک زندگی یا مصرف دارو‌های بدون نسخه کنترل می‌شود. اما اگر علائم بیشتر از دو بار در هفته تکرار شود، خواب شبانه را مختل کند یا همراه با علائم نگران‌کننده‌ای مانند کاهش وزن ناخواسته، دشواری در بلع، خونریزی یا احساس گیر کردن غذا در گلو باشد، حتماً باید به پزشک مراجعه شود. رفلاکس مزمن در صورت درمان نشدن ممکن است منجر به التهاب مری، زخم و حتی تغییر سلول‌های مری (بیماری بارت) شود که یک پیش‌زمینه برای سرطان مری است.

رفلاکس معده را جدی بگیرید

رفلاکس معده نه‌تنها یک ناراحتی ساده نیست، بلکه می‌تواند در صورت مزمن شدن، به یک اختلال جدی تبدیل شود. آگاهی از عوامل ایجادکننده و پرهیز از آنها، انتخاب سبک زندگی سالم، کنترل وزن، کاهش استرس و پرهیز از غذا‌های محرک می‌تواند تا حد زیادی در پیشگیری و درمان آن مؤثر باشد. در صورت تداوم علائم، مراجعه به پزشک و دریافت درمان مناسب ضروری است تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.