پیمان معادی؛ امید اول جشنواره سی‌وششم

رویداد۲۴-مازیار وکیلی: برای پیمان معادی همه چیز از درباره الی شروع شد. قبل از درباره الی معادی نویسنده نسبتاً گمنامی بود که نوشته‌هایش تفاوت چندانی با جریان اصلی سینمای ایران نداشت. حتی کار متفاوتی مثل کافه ستاره متهم به کپی برداری از یک فیلم مکزیکی شد. اما معادی بعد از درباره الی بدل بود که چهره متفاوتی از خود نشان داد. بازیگری را جدی گرفت و توانست با درخشش در فیلم‌های فرهادی بدل به بازیگری بین‌المللی شود.

معادی موفقیت‌های امروزش تا حد زیادی مدیون اصغر فرهادی است. این اصغر فرهادی بود که استعداد بازیگری پیمان معادی را کشف کرد و او را در کسوت یک بازیگر به فیلم درباره الی دعوت کرد. دقیقاً بعد از بازی در این فیلم بود که موفقیت‌های پیمان معادی شروع شد و او بدل به یکی از موفق‌ترین بازیگران سینمای ایران شد. 

تا قبل از درباره الی پیمان معادی صرفاً نویسنده کم نام و نشانی بود که نوشته‌هایش چنگی به دل نمی‌زد. آواز قو، عطش، کما، کافه ستاره و شام عروسی تمام دستاورد سینمایی پیمان معادی تا قبل از حضور در درباره الی هستند. تمام این فیلم‌ها(علی‌رغم فروش بالا برخی از آن‌ها) آثار متوسط و ضعیفی بودند که کمکی به ماندگاری پیمان معادی نمی‌کردند. اما با درباره الی بود که پیمان معادی کشف شد.

در واقع ریسک اصغر فرهادی برای انتخاب برخی چهره‌های گمنام جواب داد و فیلم نه تنها شهرتی جهانی برای کارگردان و عوامل فیلم به ارمغان آورد. بلکه توانست بدل به یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران شود. معادی در این فیلم به خوبی توانست استعداد خود را در بازیگری نشان دهد. او یکی از اعضای گروه دوستانه‌ای بود که به سفر تفریحی چند روزه‌ای در شمال کشور می‌روند.

 نیمه اول این فیلم نمایش‌دهنده خوش‌گذرانی، بی‌فکری و آرامش گروه است. بعد از ناپدید شدن الی است که چهره این گروه سرخوش تغییر می‌کند و همه چیز به یک تراژدی ختم می‌شود. معادی در نیمه اول فیلم بخشی از گروه بود. راحت و سرخوش و بی‌خیال. سعی می‌کرد چندان به چشم نیاید و بخشی از یک کل واحد و منسجم باشد.

از نیمه دوم فیلم که الی گم می‌شود شخصیت معادی در این فیلم خود واقعی‌اش را نشان می‌دهد و در قضاوتی بی‌رحمانه اِلی را قربانی می‌کنند تا جمع باقی بماند و آسیبی به منافع گروه نرسد. معادی در این فیلم نشان داد چه استعداد غریبی در بازیگری دارد. چه زمانی که قرار بود مثل باقی اعضای گروه راحت و سرخوش باشد و چه زمانی که تنش‌ها به اوج خود می‌رسید معادی بازی خوبی ارائه داد. نحوه مواجهه او با همسرش، فرزندانش و سایر اعضای گروه به خوبی معرف و بیانگر جایگاه او بود. جایگاهی که به تفاسیر مختلفی از این شخصیت راه می‌داد. او نه مثل امیر (مانی حقیقی) تندخو و خشن بود و نه مثل منوچهر(احمد مهرانفر) رمانتیک و عاشق‌پیشه. مرد میان‌سالی بود که حوصله دردسر نداشت و همین کم‌حوصلگی و محافظه‌کاری او را مقابل سپیده قرار می‌داد. می‌شد محافظه‌کاری پیمان در درباره الی را به محافظه‌کاری طبقه متوسط ایران تعمیم داد که سعی می‌کند درگیر چالش‌های اجتماعی/سیاسی جامعه نشود و با رندی خاصی از پذیرش مسئولیت یک اتفاق شانه خالی کند.

درباره الی سکوی پرتاب پیمان معادی شد تا با درخشش کم‌نظیرش به عنوان بازیگر در سینمای ایران شناخته شود. اما این جدایی نادر از سیمین بود که شهرتی جهانی برای پیمان معادی به ارمغان آورد. بازی در نقش نادر چالش بزرگی پیش روی پیمان معادی بود. اصغر فرهادی با سپردن نقش اصلی فیلمش به پیمان معادی ثابت کرد چقدر به او اعتماد و اطمینان دارد. 

معادی هم با بازی بسیار خوب خود جواب این اعتماد را داد و نادر را بدل به یکی از ماندگارترین شخصیت‌های تاریخ سینمای ایران کرد. نادر یک آدم معمولی است و همین معمولی بودن است که بحران به وقوع پیوسته در زندگی او را عمیق‌تر می‌کند. او آدم لجبازی است. اهل جنگیدن است. برخلاف سیمین زود تسلیم نمی‌شود. او آن روی سکه شخصیت حجت است. هر دو احساس می‌کنند برای رسیدن به حق خود باید بجنگند. تفاوت آن‌ها فقط در یک چیز است. نادر به خوبی می‌تواند از حقی که دارد دفاع کند. قانون را می‌شناسد و می‌داند چگونه دروغ بگوید که آب از آب تکان نخورد.

در حالی که حجت فردی است که نه چندان از قانون سردرمی‌آورد، نه می‌تواند خشم خود را کنترل کند و نه می‌تواند خوب دروغ بگوید. تفاوت حجت با نادر در همان دیالوگی است که حجت خطاب به بازپرس پرونده می‌گوید:((من فقط نمی‌تونم مثل این آقا خوب حرف بزنم)) نادر در نهایت برنده این جنگ نابرابر است، حتی اگ این جنگ برنده‌ای نداشته باشد. نادر اصول‌گرایی را به تمام زندگی‌اش تعمیم می‌دهد. جایی که او به دخترش می‌گوید بقیه پول را از مسئول پمپ بنزین بگیرد و آن را به خود او می‌بخشد در واقع دارد احقاق حق را به او می‌آموزد.

این سکانس گذرا و به ظاهر ساده کلید شناخت شخصیت نادر است. مردی اصول‌گرا(نه به معنای سیاسی کلمه)، اهل مبارزه و ستیزه‌جو که روش خاص خودش را برای زندگی دارد. جدایی نادر از سیمین و موفقیت جهانی‌اش باعث شد تا پای پیمان معادی به سینمای جهان باز شود و او بتواند در چند فیلم و سریال خارجی بازی کند. اما موفقیت‌های پیمان معادی بازیگر به همین جا ختم نشد. با بازی در ابد و یک روز پیمان معادی بار دیگر ثابت کرد بازیگر بزرگی است.

مرتضی ابد و یک روز در تضاد کامل با شخصیت‌های قبلی که پیمان معادی نقش آن‌ها را ایفا کرده بود قرار داشت. فقیر نبود اما طبقه اجتماعی‌اش به لحاظ فرهنگی و اجتماعی ربطی به طبقه متوسط نداشت.مرتضی یک آدم شکست‌خورده بود که تمام توقعش از زندگی اجاره یک مغازه فلافلی است. آدمی که باید مسئولیت خانواده عجیب و غریبش را روی شانه‌های خود احساس می‌کند. برای فرار از این وضعیت چاره‌ای ندارد جز این‌که بر سر خواهرش معامله کند.

معامله‌ای که پایانی تلخ اما اُمیدوارکننده دارد. ابد و یک روز نشان داد معادی بازیگر فقط در فیلم‌های فرهادی نیست که خوب بازی می‌کند، بلکه می‌تواند در فیلم کارگردانی جوان اما بااستعداد هم درخششی کم‌نظیر داشته باشد. اما معادی کارگردان هیچ‌گاه به اندازه معادی بازیگر خوش‌شانس نبود. فیلم اولش برف روی کاج‌ها اسیر سوءتفاهم‌های زیادی شد و زمانی اکران شد که درگیرهایی سازمان سینمایی آن زمان و حوزه هنری به اوج خودش رسیده بود. حوزه هنری از اکران فیلم سرباز زد و اجازه نداد فیلم در سینماهای حوزه هنری اکران شود. به خاطر همین حواشی فیلم اول معادی به درستی دیده نشد و چندان در خاطره‌ها نماند.

اما به نظر می‌رسد حکایت فیلم بمب_یک داستان عاشقانه_ متفاوت باشد. هر چند زمزمه‌هایی مبنی بر توقیف این فیلم توسط جریانی خاص به گوش می‌رسید اما فیلم به بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر  امسال راه پیدا کرد تا مشخص شود فیلم مشکل خاصی برای اکران نخواهد داشت. از طرف دیگر فیلم جایزه بهترین فیلم‌نامه جشنواره آسیا_پاسفیک را کسب کرده، جایزه‌ای که به فیلم‌‌نامه‌های فیلم نشده تعلق می‌گیرد. همین امر نشان می‌دهد که با فیلم خوبی طرف خواهیم بود.

پس فیلم یکی از شانس‌های اصلی کسب سیمرغ بلورین بهترین فیلم‌نامه است. بمب می‌تواند در رشته‌های فنی و بازیگری هم بدرخشد و جوایزی را کسب کند. از طرف دیگر فیلم جدید معادی قطعاً گوشه چشمی هم به جشنواره‌های خارجی خواهد داشت. بمب امید اول جشنواره کم‌ستاره امسال است. اگر بمب بدل به فیلم موفقی شود به احتمال زیاد مسیر کارگردانی برای پیمان معادی هموار خواهد شد و او خواهد توانست با خیال راحت‌تری به کار فیلم‌سازی بپردازد.