سینمای ایران در سال ۱۴۰۱ چه آینده‌ای دارد؟/ مهاجرت نکنید، فقر فضیلت است!

رویداد۲۴ مازیار وکیلی: با پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ معلوم بود که سیاست‌ها در زمینه فرهنگ و هنر ایران تغییر خواهد کرد. اهالی فرهنگ و هنر خصوصاً اهالی سینما منتظر بودند ببینند رئیسی چه کسی را به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی معرفی خواهد کرد. بعد از گمانه‌زنی‌های بسیار محمدمهدی اسماعیلی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به مجلس شورای اسلامی معرفی شد؛ یک اصولگرای نزدیک به ابراهیم رئیسی که در آستان قدس رضوی و قوه قضائیه هم همراه ابراهیم رئیسی بود.

نخستین اظهارات وزیر ارشاد در باره سینما تقریبا تکلیف این عرصه را مشخص کرد. در نخستین اظهار نظر اسماعیلی گفته بود ۷۷ فیلم در سینمای ایران را بررسی کرده که ۵۹ فیلم مروج سبک زندگی غیراسلامی بوده‌اند و در ۶۱ فیلم هم تصویری مثبت از زن بی‌حیا ارائه شده و ۶۰ فیلم هم به تحقیر ملی ایران پرداخته‌اند. واکنش دوم انتقاد شدید از خانه سینما بود که به زعم وزیر جدید ارشاد،فاقد وجاهت قانونی و کانون تولید بحران بود.

اسماعیلی با چنین دیدگاهی متصدی وزارت فرهنگ و ارشاد دولت سیزدهم شد و چهلمین جشنواره فیلم فجر اولین رویداد مهمی بود که قرار بود در زمان وزارت او انجام شد. با توجه به صحبت نمایندگان کمیسیون فرهنگی مجلس (که جملگی از چهره‌های نزدیک به جبهه پایداری بودند) مبنی بر لزوم بازنگری در مجوز ۳۰ فیلم و توقعی که هواداران فکری این جریان سیاسی از وزیر ارشاد داشتند، جشنواره چهلم می‌توانست فرصت خوبی برای وزیر جدید باشد تا دیدگاه‌های خود را در این دوره جشنواره فیلم فجر بازتاب دهد. او بلافاصله بعد از انتصابش به سمت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی محمد خزاعی که از تهیه‌کنندگان اصولگرای سینما و نزدیک به جبهه پایداری بود را به ریاست سازمان سینمایی منصوب کرد. محمد خزاعی که تهیه‌کننده آثاری مانند قلاده‌های طلا، به وقت شام و امپراتور جهنم بود، پیش از قبول این پست در ششمین انتخابات شورای شهر تهران در لیست ائتلاف بزرگ برای مردم که مورد حمایت جبهه پایداری بود شرکت کرد که با کسب رتبه سی و سوم از حضور در شورای شهر بازماند.

بیشتر بخوانید: تاریخ سیاسی جشنواره‌های فیلم در ایران و جهان/ سینما در خدمت ایدئولوژی

جشنواره چهلم با حواشی بسیار زیادی (از جمله عدم اعلام برنده سیمرغ مردمی جشنواره فیلم فجر و اظهارنظر فیلمنامه‌نویس یکی از فیلم‌ها درباره ازدواج سفید) برگزار شد؛ جشنواره‌ای که مورد قبول اسماعیلی نبود و او وعده تغییرات گسترده در سال آینده را داد و گفت: «برنامه تحولی ما در این زمینه آماده است و کاملا روشن است که در این زمینه چه اتفاقاتی خواهد افتاد. جشنواره فیلم فجر باید در تراز جریان مومن به انقلاب باشد که این موضوع اکثریت قریب به اتفاق مردم ایران را شامل می‌شود، بخش‌هایی متناسب با وضعیت جامعه به این جشنواره اضافه خواهد شد. در همین جشنواره امسال در بخش جایزه بهترین فیلم از نگاه ملی ویژه پاسداشت سردار سلیمانی، اهدای جوایز این بخش توسط خانواده این سردار بزرگ انجام شد. این اقدامات در بخش‌های تخصصی در این جشنواره صورت خواهد گرفت. جبهه مومن به انقلاب هم فضای فرهنگ و هنر را رونق خواهد داد و این پایبندی به ارزش‌های انقلاب را به همراه خواهد داشت.»

با این صحبت‌های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و نگاهی به فیلم‌های با مضامین حاکمیتی در آستانه اکران بهتر می‌توان به رویکرد دولت رئیسی در حوزه سینما پی برد. در جشنواره فیلم فجر امسال، «بدون قرار قبلی» اثر بهروز شعیبی را باید فیلم استراتژیک جشنواره نامید که سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی را هم دریافت کرد.

همه می‌دانند که برای درک هر چه بهتر نگاه مدیران دولتی به پدیده سینما باید به سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی توجه کرد. بدون قرار قبلی با نگاه ضد مهاجرتی که داشت و داستان تحول یک خانم بزرگ شده در غرب در مشهد را روایت می‌کرد بهترین گزینه برای کسب این جایزه بود.

هناس دیگر فیلم استراتژیک جشنواره بود که با بررسی زندگی یکی از دانشمندان ترور شده هسته‌ای به لزوم پایداری در برنامه هسته‌ای و عدم مذاکره تاکید می‌کرد تا با این فیلم رویکرد طیف سیاسی مورد حمایت وزارت ارشاد به سیاست خارجی هم مشخص شود. ضد هم به عنوان تنها فیلم تاریخی/سیاسی جشنواره به مسئله نفوذ می‌پرداخت. با توجه به کاندیداتوری‌های متعدد این فیلم در رشته‌های مختلف رویکرد امنیتی دولت سیزدهم هم‌چنان مسئله نفوذ است. ضد درباره عناصر خرابکاری که درون سیستم نفوذ می‌کند هشدار می‌دهد و تاکید می‌کند اگر با این عناصر برخورد قاطعی صورت نگیرد ممکن است فجایع بزرگی رقم بخورد.

موقعیت مهدی و دسته دختران هم به عنوان دو فیلم جنگی جشنواره به لزوم مقاومت می‌پرداختند. نگهبان شب میرکریمی به عنوان فیلم دینی مورد علاقه جریان ارزشی یعنی «فضیلت فقر» می‌پرداخت و نشان می‌داد زندگی فقیرانه یک جوان شهرستانی بسیار زیباتر از زندگی جوان متمول تهرانی است؛ بنابراین رویکرد حاکمیتی دولت سیزدهم در حوزه فرهنگ را می‌توان این‌گونه طبقه‌بندی کرد.

مخالفت با مهاجرت در حوزه مسائل اجتماعی، مسئله نفوذ در حوزه‌های امنیتی، لزوم مقاومت در فیلم‌های جنگی و ستایش فقر در فیلمی با مضمون دینی. این چهار محور که منبعث از نگاه طیف سیاسی نزدیک به دولت سیزدهم است محور اصلی اکران و سینما در سال آینده خواهد. محور‌هایی که با توجه به بودجه‌های کلانی که دولت به ساترا هم اختصاص داده است به پلتفرم‌های اینترنتی هم راه پیدا خواهد کرد و چراغ راه وزارت ارشاد خواهد بود. وزیر ارشاد دولت رئیسی و هم‌فکرانش در حوزه فرهنگ خود را صاحب سبک می‌دانند و به نظر می‌رسد قرار است با محوریت این موضوعات سینمای ایران در دولت ابراهیم رئیسی را سامان دهند.