در صورت وقوع حمله به مراکز اتمی به کجا می‌شود پناه برد؟
رویداد۲۴| در صورت وقوع حمله به مراکز اتمی، یکی از مهم‌ترین اقدامات برای حفظ جان افراد، پناه بردن به مکان‌های امن است. آلودگی پرتویی ناشی از انفجار یا نشت مواد رادیواکتیو می‌تواند سلامت انسان را به‌شدت تهدید کند و حتی منجر به مرگ شود. از این رو، دانستن مکان‌هایی که می‌توان در صورت وقوع چنین حوادثی به آنها پناه برد و نیز چگونگی مقابله با اثرات تشعشعات رادیواکتیو، حیاتی است. در این مطلب، به بررسی گزینه‌های امن برای پناه گرفتن، اصول حفاظت فردی و اقداماتی که می‌توان برای کاهش آسیب انجام داد می‌پردازیم.
چه زمانی باید پناه بگیریم؟
حمله به یک مرکز اتمی، به‌ویژه اگر منجر به آسیب به قلب راکتور یا مخازن سوخت هسته‌ای شود، می‌تواند باعث نشت مقادیر بالایی از مواد رادیواکتیو به محیط شود. این مواد می‌توانند با هوا، آب و خاک ترکیب شده و از طریق تنفس، نوشیدن و خوردن یا تماس پوستی وارد بدن شوند. به همین دلیل، فاصله‌گیری از منبع آلودگی و پناه گرفتن در مکان مناسب، نقش کلیدی در محافظت از سلامت افراد دارد.
اولویت اول، پناه گرفتن در فضا‌های سرپوشیده و بسته
طبق توصیه‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) و سازمان جهانی بهداشت (WHO)، بهترین اقدام فوری پس از وقوع انفجار یا اعلام خطر پرتوی، پناه گرفتن در فضا‌های بسته است. ساختمان‌های بتنی، زیرزمین‌ها، پارکینگ‌های طبقاتی و پناهگاه‌های شهری که دیوار‌های ضخیم دارند، می‌توانند تا حد زیادی از ورود ذرات رادیواکتیو جلوگیری کنند.
مکان‌های مناسب برای پناه گرفتن:
زیرزمین‌های ساختمان‌ها
پارکینگ‌های سرپوشیده زیرزمینی
اتاق‌های مرکزی خانه (دور از پنجره و درب)
پناهگاه‌های شهری یا ایستگاه‌های مترو
تونل‌های مقاوم (در صورت در دسترس بودن)
چرا زیرزمین‌ها امن‌ترند؟
مواد رادیواکتیو عمدتاً به‌وسیله ذرات معلق در هوا منتقل می‌شوند. این ذرات به‌مرور روی سطح زمین ته‌نشین می‌شوند. زیرزمین‌ها و فضا‌های زیرسطحی، به‌دلیل فاصله بیشتر از سطح و عدم تماس مستقیم با هوای بیرون، میزان پرتوی دریافتی را تا ۹۰ درصد کاهش می‌دهند. استفاده از فیلتر هوا، درزگیری در‌ها و پنجره‌ها با نوار چسب و پلاستیک نیز می‌تواند مؤثر باشد.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره قرص ید و نحوه مصرف آن
چه مکان‌هایی خطرناک هستند؟
برخی از فضا‌ها به‌هیچ‌وجه برای پناه‌گیری مناسب نیستند:
خودرو‌های در حال حرکت یا پارک شده در فضای باز
چادر‌ها یا فضا‌های پارچه‌ای
ساختمان‌های فلزی بدون پوشش بتنی یا آجری
مناطق مرتفع یا در مجاورت منبع آلودگی
اقامت در مکان پناه‌گیری چقدر باید طول بکشد؟
مدت زمان ماندن در پناهگاه به شدت و نوع تشعشع بستگی دارد. در حالت معمول، توصیه می‌شود حداقل ۲۴ تا ۴۸ ساعت در محل امن باقی بمانید تا شدت اولیه آلودگی کاهش یابد. کاهش تابش در ساعت‌های اول بسیار سریع است. به‌عنوان مثال:
پس از ۷ ساعت، پرتوزایی به ۱۰ درصد اولیه کاهش می‌یابد.
پس از ۴۸ ساعت، تنها ۱ درصد از پرتوزایی اولیه باقی می‌ماند.
ادارات دولتی از طریق رسانه‌ها یا سیستم‌های هشدار عمومی، زمان مناسب برای ترک پناهگاه را اعلام خواهند کرد.
همراه داشتن کیت اضطراری
در شرایط بحرانی، دسترسی به منابع اولیه ممکن است به‌سرعت مختل شود؛ بنابراین داشتن یک کیت اضطراری در محل پناه‌گیری اهمیت زیادی دارد. این کیت باید شامل موارد زیر باشد:
آب آشامیدنی (برای حداقل ۳ روز)
غذا‌های کنسروی یا خشک
چراغ قوه و باتری یدک
رادیو با موج کوتاه (ترجیحاً دستی)
دارو‌های ضروری و قرص یدید پتاسیم
ماسک فیلتردار (در صورت در دسترس بودن)
وسایل کمک‌های اولیه
مصرف قرص ید و محافظت از تیروئید
یکی از راه‌های مهم برای کاهش جذب ید رادیواکتیو، مصرف قرص یدید پتاسیم است. این قرص با اشباع کردن تیروئید با ید غیررادیواکتیو، مانع جذب ید ۱۳۱ می‌شود. دوز مصرف بستگی به سن دارد و باید بر اساس دستورالعمل سازمان‌های بهداشتی مصرف شود. نکته مهم این است که مصرف قرص باید پیش از قرار گرفتن در معرض ید رادیواکتیو انجام شود یا حداکثر تا ۲ ساعت پس از آن.
وظایف دولت و نهاد‌های مسئول
دولت‌ها و سازمان‌های مدیریت بحران موظفند برنامه‌های پناه‌گیری و اطلاع‌رسانی فوری را از پیش آماده داشته باشند. موارد زیر از وظایف حیاتی آنها است:
شناسایی و آماده‌سازی پناهگاه‌های شهری
آموزش عمومی در مورد رفتار‌های صحیح هنگام بحران پرتوی
ذخیره‌سازی و توزیع قرص ید در مناطق پرخطر
اطلاع‌رسانی شفاف از طریق رسانه‌ها و سامانه‌های هشدار عمومی
هماهنگی با نهاد‌های بین‌المللی برای دریافت کمک و تجهیزات
کلام آخر
در صورت وقوع حمله به مراکز اتمی، سرعت واکنش افراد و آمادگی دولت‌ها می‌تواند تفاوت بین سلامت و آسیب جدی باشد. پناه گرفتن در مکان‌های بسته، دور از پنجره‌ها و سطح زمین، به‌ویژه در زیرزمین‌ها یا پناهگاه‌ها، یکی از مؤثرترین راهکار‌های محافظت است. همراه داشتن کیت اضطراری و مصرف قرص ید نیز نقشی مکمل و حیاتی ایفا می‌کند. با آموزش عمومی و آمادگی زیرساختی می‌توان تا حد زیادی از پیامد‌های انسانی چنین حوادثی کاست.
