انتقاد تند عبدی از جدل نمایشی زیباکلام و عبد‌الکریمی؛ مناظره یا ستیزه جویی؟

رویداد ۲۴| عباس عبدی، تحلیلگر سیاسی، در یادداشتی به بررسی تفاوت میان گفت‌و‌گو‌های علمی و رتوریکی در ایران پرداخته و هشدار داده است که غالب شدن گفت‌و‌گو‌های نمایشی و اقناعی، حتی در میان دانشگاهیان، تهدیدی برای جامعه سالم و عقلانی محسوب می‌شود.

عبدی می‌نویسد، گفت‌وگوی علمی در پی کشف حقیقت و روشن شدن مفاهیم است، اما گفت‌و‌گو‌های رتوریکی برای اقناع، تاثیرگذاری یا جلب حمایت عموم طراحی می‌شوند. گفت‌و‌گو‌های علمی مخاطب مشخص و عقلانی دارند و بر استدلال و شواهد مبتنی‌اند، در حالی که گفت‌و‌گو‌های رتوریکی بیشتر به عموم مردم متکی هستند و از احساسات و اعتبار شخصی بهره می‌گیرند.

وی با اشاره به گفت‌وگوی اخیر زیباکلام و عبدالکریمی درباره بیانیه جبهه اصلاحات، تاکید کرده که گفت‌و‌گو‌های رتوریک جای گفت‌و‌گو‌های علمی را گرفته و طرفین به جای حل مسئله، به جدل و نمایشی شدن بحث روی آورده‌اند.

عبدی تفاوت ماهوی این دو نوع گفت‌و‌گو را در نسبت آنها با حقیقت می‌داند: در گفت‌و‌گو‌های رتوریکی، حقیقت وابسته به نحوه روایت است و می‌توان برای یک حقیقت، روایت‌های متناقض ساخت، اما در گفت‌وگوی علمی، حقیقت مستقل و قابل آزمون است.

او هشدار می‌دهد که وقتی گفتار رتوریکی، حتی نزد دانشگاهیان و روشنفکران غالب شود، دیگر نمی‌توان انتظار داشت سیاستمداران یا کنشگران دیگر، به گفت‌و‌گو‌های علمی پایبند باشند.

عبدی توضیح می‌دهد که گفت‌و‌گو‌های رتوریکی معمولاً دارای برنده و بازنده هستند و ارزش آنها به میزان تاثیرگذاری بر مخاطبان سنجیده می‌شود، در حالی که گفت‌و‌گو‌های علمی بر حل مساله و نزدیک شدن به واقعیت تاکید دارند.

او تاکید می‌کند: «اگر دانشمندان ما هم تابع و مقهور گفتار رتوریک شوند، از کنشگران کم‌سواد و انگیزه‌خوان چه انتظاری می‌توان داشت؟» نتیجه این امر، کاهش کیفیت گفت‌و‌گو‌های عمومی و ضعف در فرآیند تصمیم‌گیری عقلانی در جامعه خواهد بود.

عبدی در پایان یادداشت خود می‌نویسد که جامعه هیچ‌گاه از گفت‌و‌گو‌های علمی بی‌نیاز نیست و باید دانشگاهیان و روشنفکران، منادی این نوع گفت‌و‌گو‌ها باشند تا فرهنگ عمومی و فرآیند تصمیم‌گیری در کشور بر پایه استدلال و شواهد باقی بماند.