تابستان امسال آخرین اخطار بود | گزارش نشریه وایرد: تهران در مسیر غیرقابل بازگشت خشکسالی
رویداد۲۴| وبسایت وایرد، یک رسانه معتبر خبری و فناوری آمریکایی است که تحلیلهای علمی و فناوری را بهطور گسترده منتشر میکند؛ این رسانه طی ارائه گزارشی اعلام کرده است که تابستان ۲۰۲۵ ایران، گرمترین تابستان تاکنون بوده است.
این رسانه اعلام میکند که تابستان امسال ایران با موج گرمای بیسابقهای مواجه شد که دماها در تهران به حدود ۵۰ درجه سانتیگراد رسید و مخازن آب به پایینترین سطح خود کاهش یافت. این بحران ناشی از خشکسالی چند ساله و کاهش بارش است و تهدیدی جدی برای تامین آب شهری و زیرساختهای حیاتی تهران ایجاد کرده است.
در ادامه متن کامل این گزارش را مطالعه میکنید؛
در تابستان سال ۲۰۲۵، ایران با موج گرمای بیسابقهای مواجه شد؛ دمای هوا روزانه در چندین منطقه از جمله تهران به حدود ۵۰ درجه سانتیگراد (۱۲۲ درجه فارنهایت) رسید و باعث تعطیلی موقت ادارات و بانکها شد. در این مدت، مخازن اصلی تامین آب تهران به پایینترین سطح خود رسیدند و سیستمهای آبرسانی تحت فشار شدید قرار گرفتند.
تا اوایل نوامبر، میزان ذخیره آب پشت سد امیرکبیر، یکی از منابع اصلی آب شرب تهران، به حدود ۸ درصد ظرفیت خود کاهش یافت. بحران فعلی نه تنها نتیجه گرمای شدید تابستان است، بلکه سالها کاهش بارش و خشکسالی ممتد در سراسر ایران را نیز بازتاب میدهد. در نتیجه، پایتخت ایران اکنون با خطر احتمالی «روز صفر» مواجه است، روزی که شیرهای آب ممکن است خشک شوند.
خشکسالی به سرعت سیستمهای شهری تهران را مختل کرد. با خشک شدن خاکها و تبخیر بالا، رودخانهها و تالابها کاهش یافتند. کاهش سطح مخازن باعث اختلال در تولید برق آبی شد و کمبود آب تدابیر سختگیرانه صرفهجویی در بخشهایی از پایتخت را به دنبال داشت. در میان این فشارهای فزاینده، مقامات هشدار دادند که در صورت عدم بهبود منابع آب، احتمال تخلیه شهر وجود دارد.
در ماه نوامبر، مسعود پزشکیان رئیس جمهور، اعلام کرد که پایتخت ممکن است جا به جا شود. این تاثیرات زنجیرهای نشان داد که زیرساختها، اقتصاد و جوامع تهران تا چه اندازه در برابر فشارهای گرما و خشکسالی آسیب پذیر شدهاند.
بیشتر بخوانید: گزارش سیانان از بحران بیسابقه آب در تهران؛ تهدیدی بیسابقه برای پایتخت و ۲۰ استان
این تاثیرات زنجیرهای ناشی از کمبود طولانی مدت بارش در سالهای اخیر است. بارشها در اطراف تهران معمولا بین دسامبر و آوریل به اوج میرسد و قبل از آغاز تابستان خشک، مخازن پشت سدها را پر میکند. در پنج سال گذشته، میزان بارش در این دوره مرطوب به طور مداوم کمتر از میانگین بلندمدت بوده و فصل ۲۰۲۴-۲۵ کمترین و طولانیترین کسری بارش را در طول فصل بارانی نشان داد. وقتی چنین خشکی ممتد با یک تابستان بسیار گرم همراه شد، فشار هیدرولوژیک منطقه را تشدید کرد.
چرخه فصلی بارش در ناحیهای به ابعاد ۱×۱ درجه با مرکزیت تهران، بر اساس دادههای مجموعه GPM IMERG Final Run
این کسری بارش طولانی فقط به تهران محدود نمیشد بلکه بخشی از یک ناهنجاری منطقهای گسترده در سراسر ایران بود. برآوردهای ماهوارهای برای نوامبر ۲۰۲۴ تا آوریل ۲۰۲۵ کاهش چشمگیر بارش در بخشهای مرکزی و جنوبی ایران را نشان میدهد، در حالی که در شمال کشور (شمال عرض ۴۰°) بارش افزایش یافته بود. این کسری بارش در یک کریدور گسترده از شرق مدیترانه تا ایران مشهود بود و کاهش فعالیتهای طوفانی در منطقه را نشان میدهد. ضعف فعالیت طوفانی باعث کاهش قابل توجه تجمع برف و ورودی مخازن شد و بحران کمآبی را تشدید کرد.
ناهنجاری بارش آبان تا اردیبهشت در سال آبی ۲۰۲۵–۲۰۲۴ نسبت به میانگین دوره ۲۰۰۱–۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰–۲۰۱۹، بر اساس دادههای GPM IMERG Final Run (V07B). تهران با نقطه سیاه مشخص شده است
در نقشههای جهانی پیشبینی تغییرات اقلیمی بر بارش، منطقه حوضه مدیترانه همیشه به دلیل شدت و اهمیت کاهش بارش، بهعنوان یک «نقطه داغ» دیده میشود. پژوهشگران MIT، الکساندر تول و الفاتح الطاهر، پیشتر توضیح دادهاند چرا این منطقه چنین جایگاه ویژهای دارد. در یک مطالعه جدیدتر، گروه پژوهشی ما پیشبینی میکند که در سناریوی انتشار بالای گازهای گلخانهای، کاهش بارش زمستان و بهار تا پایان قرن به منطقه بینالنهرین و نواحی اطراف آن نیز گسترش خواهد یافت.
تغییرات پیشبینیشده در الگوهای گردش هوا در بخش مرکزی و شرقی مدیترانه—محل شکلگیری اکثر سامانههای بارشی زمستانی—سبب تضعیف تشکیل این سامانهها و محدود شدن حرکت آنها به سمت شرق میشود؛ پیامدی که باعث کاهش بارش در بینالنهرین و مناطق شرقیتر از جمله اطراف تهران خواهد شد.
عامل مهم دیگر، جابجایی کمربند طوفانها به سمت قطب شمال است. در فصل بهار، گرمایش جهانی الگوهای گردش منطقهای را بهگونهای تغییر میدهد که مسیر طوفانها به سمت شمال رانده میشود. نتیجه این جابهجایی ایجاد یک الگوی دوقطبی است:
بارش بیشتر در شمال، بارش کمتر در جنوب—که ایران و تهران را شامل میشود.
بر اساس این توضیح، شبیهسازیهای مدلهای اقلیمی IPCC نیز الگوی مشابهی از تغییرات را برای آینده پیشبینی میکنند؛ الگویی که بسیار شبیه شرایط سال گذشته، بهویژه در فصل بهار است.
منطقه تهران در یک زون انتقالی بین مناطق گرمسیری و عرضهای میانی قرار دارد و همین موضوع، دینامیک سامانههای بارشی در آن را پیچیده میکند. منشأ و رفتار سامانههای بارشی در تهران در زمستان و بهار متفاوت است. مدلهای IPCC در مورد آینده بارش زمستانی تهران اتفاق نظر ندارند و نیاز به تحقیقات بیشتری درباره نوسانات طبیعی اقلیم و اثرات تغییرات اقلیمی آینده بر بارش زمستانی وجود دارد.
امسال موج بیسابقه گرما و خشکسالی تهران از نظر شدت و مدتزمان، یک رویداد استثنایی بود. پیشبینیها نشان میدهد با گرمتر شدن اقلیم، رخداد چنین موجهای گرما و خشکسالی در این منطقه بیشتر خواهد شد. اگر این روند ادامه یابد، تهران در آینده با موارد چون؛ خشکسالیهای شدیدتر و مکرر، کاهش جدی سطح مخازن، فشار سنگین بر تأمین آب شهری وتهدیدهای گسترده برای سیستمهای حیاتی: بهداشت، انرژی و امنیت غذایی مواجه خواهد شد.
در مجموع، بررسی این رخداد اخیر نشان میدهد که تهران با مجموعهای از ریسکهای اقلیمی فزاینده روبهروست و برای مهار این خطرات، نیاز فوری به دو اقدام همزمان وجود دارد: کاهش سریع انتشار جهانی گازهای گلخانهای و سازگاری و برنامهریزی محلی هوشمندانه و پیشدستانه.
هر تأخیر در این دو مسیر، ریسک را برای تهران و منطقه بهطور چشمگیری افزایش خواهد داد.
