یک سال پس از سقوط اسد؛ آیا سوریه خوشحال است؟ | نتایج شگفت‌انگیز گالوپ: مردم منطقه از جمله ترکیه از امنیت خودشان نگران‌اند

رویداد۲۴ | لیلی پیری- طبیعی است که این روزها از رسانه‌های مختلف جریان اصلی، چه در غرب و چه در خاورمیانه صدای به به و چه چه از وضعیت سوریه بعد از اسد شنیده شود؛ رسانه‌های ترکیه از یک سو و رسانه‌های آمریکایی و اروپایی از سوی دیگر یک صدا برای احمد الشرع کف می زنند اما واقعیت چیست؟ آیا سوریه پسا اسد روزهای بهتری را سپری می کند؟

در ابتدای انقلاب سوریه در بهار عربی ۲۰۱۱، رژیم اسد یک دوگانه ساختگی داشت؛ «یا اسد، یا هرج‌ومرج». خاندان اسد که از سال ۱۹۷۱ بر سوریه حکومت کرده بود، هشدار می‌داد که کشور بدون مشت آهنین آنها فرو خواهد پاشید. اما این گزاره در اغلب دیکتاتوری‌ها یک دروغ است؛ ۸ دسامبر ۲۰۲۴، پس از یک حمله برق‌آسای شورشیان، دیکتاتور سوریه از دمشق گریخت و کشور را ترک کرد. یک سال بعد شواهد ثابت کرده که سوریه بدون او هم توانسته به‌طرز قابل‌توجهی دوام بیاورد. یک تروریست سابق جای اسد را گرفته و به نظر می‌رسد با وجود نگرانی‌های به حقی که درباره کشورداری او و جریانش وجود داشته، تاکنون در حفظ انسجام کشور_به لطف حامیان قدرتمندش_ عملکرد خوبی داشته است.

موفقیت‌های دیپلماتیک دولت جدید، بیش از آن‌که محصول مهارت شخصی الشرّاع باشد، مرهون همان متحدان اثرگذاری است که به سرعت او را تطهیر و حتی در کاخ سفید از وی پذیرایی کردند—اتفاقی که برای یک تروریست سابق کم‌سابقه است.

اما مهم‌تر از همه، آرامش نسبی در داخل است:

از زمان فرار اسد از دمشق، چند اتفاق مهم رخ نداد؛ سوریه مانند برخی کشور‌های عربی دیگر پس از انقلاب‌های خونینشان دوباره به جنگ داخلی فرو نرفت و الشرع هیچ تلاشی برای تحمیل قوانین اسلامی نکرده است و بار‌ها در دمشق همچنان باز هستند؛ زنان مجبور به پوشش اجباری یا ماندن در خانه نیستند.

با این حال، رسانه‌های غربی—از جمله اکونومیست—به‌درستی اشاره می‌کنند که اقتصاد سوریه همچنان ویران است: GDP بیش از ۷۰ درصد کاهش یافته، و میلیون‌ها نفر به خانه، شغل و خدمات نیاز دارند.

این مشکلات البته در یک سال قابل حل نبوده و شاید هیچ رهبری نمی‌توانست چنین کاری انجام دهد.

اما نگرانی‌های جدی پابرجاست

بیشتر بخوانید:

دروغگوی بزرگ | چگونه احمد الشرع در سوریه به پیروزی رسید؟

عاقبت بازی با کارت روسیه؛ ایران از تجربه اسد درس می‌گیرد؟

بحث حجاب داغ شد؛ سوریه در مسیر افغانستان یا ترکیه ؟

جزئیاتی از زندگی عاشقانه جولانی؛ فاطمه دروبی کیست؟

اما مهمترین نگرانی، استمرار استبداد در سوریه است؛ الشرع علاقه‌ای به ایجاد یک دولت رسمی نشان نمی‌دهد. او به‌جای آن، نهاد‌های موازی ایجاد می‌کند. تصمیم اخیر او برای تأسیس یک سازمان جدید گمرک که توسط یکی از هم‌رزمان سابق جهادی‌اش اداره می‌شود، نشانه خوبی نیست. اکنون مهم‌ترین منبع درآمد مالیاتی سوریه در اختیار یک یار نزدیک الشرع است، نه وزارت دارایی.

او با اقلیت‌های مذهبی و قومی همان رویکرد تروریستی سابق را دارد. نیرو‌های حامی الشرع امسال دو کشتار فجیع علیه اقلیت‌ها انجام دادند (کشتار علویان در مارس و دروزی‌ها در ژوئیه). الشرع این قتل‌ها را محکوم کرده و سخنان درستی درباره تنوع مذهبی سوریه بیان می‌کند، اما به نظر می‌رسد نمی‌تواند حضورعلوی‌ها، دروزی‌ها و مسیحیان، در یک دولت به رهبری یک تروریست سابق را قبول کند.

قدرت سیاسی نیز مانند دوران اسد در حلقه‌ای کوچک از بستگان و نزدیکان الشرّاع متمرکز شده است. هیچ قدمی برای حرکت به سمت دموکراسی برداشته نشده.

اولین آزمون جدی او ژانویه آینده خواهد بود: زمانی که پارلمان جدید تشکیل می‌شود. این مجلس یا می‌تواند نهادی واقعی برای محدود کردن قدرت ریاست‌جمهوری باشد، یا مثل دوران اسد به یک مهر تأیید بی‌ارزش تبدیل شود—و دومی تکرار تراژدی خواهد بود.

نگاه منطقه به سقوط اسد چیست؟

یک موضوع مهم، وضعیت سوریه در منطقه است. نظرسنجی اخیر گالوپ، یک موسسه معتبر نظرسنجی نشان می‌دهد اکثر همسایگان سوریه بر این باورند که برکناری اسد اتفاق خوبی است، اما داده‌ها در مورد مردم مهمترین کشور حامی الشرع عجیب و باورنکردنی است؛ ترکیه.

گالوپ می‌گوید ساکنان سه کشور از چهار کشور همسایه سوریه همچنان به‌طور کلی خوش‌بین هستند که سقوط اسد زندگی مردم سوریه را بهبود خواهد بخشید.

بر اساس این نظرسنجی، بیشترین میزان خوش‌بینی در اردن دیده می‌شود؛ در اردن ۶۰ درصد مردم انتظار دارند این تغییر اثر مثبت بر روی مردم سوریه داشته باشد. دیدگاه‌ها در لبنان هم جالب توجه است. ۴۵ درصد لبنانی‌ها معتقدند سقوط اسد نتیجه مثبت خواهد داشت و ۳۴ درصد نظرشان منفی است. در ترکیه که مهمترین متحد الشرع است۴۰ درصد مردم تنها نظر مثبتی نسبت به تغییرات سوریه داشتند و در برابر ۲۶ درصد با قاطعیت نظرشان منفی بوده است.

اما عراقی‌ها استثنا هستند: تقریباً نیمی از آنها (۴۶ درصد) می‌گویند این تغییر تأثیر منفی خواهد داشت، در حالی که تنها ۲۷ درصد آن را مفید می‌دانند.

داستان در مورد اثر این تغییرات بر منطقه کاملا متفاوت است؛ در موضوع امنیت، تنها اردنی‌ها معتقدند سقوط رژیم اسد اثر مثبت بیشتری نسبت به اثر منفی دارد (۴۸ درصد در برابر ۱۴ درصد).

در ترکیه که متحد اصلی احمد الشرع است، ۳۸ درصد معتقدند باید منتظر تبعات منفی این تغییرات باشند در حالی که تنها ۳۵ درصد مردم نسبت به آینده امنیت کشورخودشان بعد از سقوط اسد امیدوارند. در لبنان ۴۲ درصد مردم نگران آثار منفی این تغییراتند و ۳۲ درصد منتظر اتفاقات خوب!

ترکیه در دهه اخیر با موج‌های پناهجویی و جابه‌جایی قدرت میان گروه‌های مسلح روبه‌رو بوده است و لبنان سال‌ها تحت تأثیر قدرت سیاسی و امنیتی سوریه قرار داشته؛ عاملی که اکنون با پیشینه شبه‌نظامی رهبران جدید سوریه تشدید شده است.

در عراق، آمار‌ها جالب توجه‌تر است. ۵۲ درصد مردم می‌گویند سقوط اسد امنیت کشورشان را کاهش می‌دهد؛ سه برابر کسانی که معتقدند این تحول مثبت است (۱۷ درصد).

به طور طبیعی مساله فرقه بر دیدگاه مردم منطقه تاثیر گذار است. در عراق ۶۴ درصد شیعیان می‌گویند سقوط اسد برای عراق بد است؛ و در مقابل تنها ۳۹ درصد اهل‌سنت چنین دیدگاهی دارند.

در لبنان ۶۷ درصد شیعیان سقوط اسد را منفی می‌دانند و تنها ۲۲ درصد اهل‌سنت چنین نظری دارند.

گالوپ در لبنان از مردم پرسیده آیا دولت جدید سوریه حقوق اقلیت‌های مذهبی و قومی را رعایت خواهد کرد؟

اکثریت دروزی‌ها (۶۷ درصد)، شیعیان (۷۱ درصد) و مسیحیان (۷۲ درصد) پاسخ منفی داده‌اند. تنها سنی‌های لبنان معتقدند دولت جدید سوریه برای حفظ تنوع مذهبی و قومی تلاش خواهد کرد.