زائرسرایی امن به نام «مهران»

رویداد۲۴-مهران را در مردادماه دیدم؛ گرمای 50 درجه، تبدار. خودشان می‌گفتند آدم توی خیابان دوام نمی‌آورَد. خیابان‌های مهرانِ آرام. ظهرهایی که باد گرم، آدم را یاد کوره‌ای شعله‌ور می‌انداخت. پرنده در کوچه‌ها پر نمی‌زد و کسی غیر از به حکم اجبار، در پس کوچه‌ها دیده نمی‌شد. آن روزها مرز خلوت‌تر بود. خلوت‌تر از روزهایی که دیگر مهران، به قرارگاهی برای زائران اربعین بدل شده است. می‌آیند و به هم ملحق می‌شوند و راهشان را به سمت کربلا پیش می‌گیرند. حالا دمای مهران سی و چند درجه است. کمش 31 درجه که تا 36 درجه هم می‌رسد. انگار نه انگار که به دومین ماه پاییز رسیده‌ایم. آبانِ مهران شبیه تابستان تهران است.

مهران همیشه میزبان است. با رویی گشاده و دست‌هایی که نوازشگر است. حتی در آن چله تابستان که هنوز مانده بود تا روزهای محرم و شور و حال اربعین، مردم مهران خودشان را میزبانانی می‌دیدند که هرلحظه در انتظار آمدن زائران کربلا هستند. خانه‌هایی با پلاک میراث فرهنگی بر سردرشان، نشان از همین میهمان‌نوازی اهل مهران است که اصلاً به مذاق‌شان خوش نیامده بود که زائرسرا دایر کنند در شهرشان. می‌گفتند ما خودمان چه کاره‌ایم. از هرکه در مهران در این باره سؤال کنید، همین را می‌گوید: «قدم زائر سرِ چشم ماست.» حالا روزهای جنگ را سال‌هاست پشت سر گذاشته‌اند. مردم مهران، همان کسانی بودند که بعد از آزادسازی شهرشان، بازگشتند تا آن را آباد کنند. تا خانه‌ها را با حیاط نخلدارشان دوباره بسازند. گرچه مهران هنوز آثار روحی و جسمی جنگ را بر جان دارد اما به آینده امیدوار است.
از ایلام تا مهران، ماشین‌های جاده‌سازی یکسر مشغول کار بودند. جاده‌ها راه را تا شهرها باز می‌کنند. جاده منتهی به مهران، روزهای پر رفت و آمدی را سپری می‌کند. روزهاست که تردد زائران شروع شده. مهران حالا دیگر آن شهر خلوت و آرام نیست.
زائران عراقی حرم امام رضا که آن روزهای تابستان، حجم بالای زوار مرز را تشکیل می‌دادند، حالا تعدادشان کمتر از زائرانی است که از این سو عازم کربلا هستند.
مراد ناصری، فرماندار مهران در گفت‌وگو با «ایران» از ظرفیتی می‌گوید که بیش از هرچیز دیگر در مهران ارزشمند است: «اگر کسی از من بپرسد که بزرگ‌ترین مزیت مهران چیست، با وجود تمام مزیت‌های مختلف این شهر از جمله گردشگری، میادین نفتی و تجارت، اولین ظرفیت مهران را امنیت معرفی می‌کنم. ما 230 کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق داریم که امنیت ایجاد شده در این مرز، هم برای تردد زائران و هم برای سرمایه‌گذاران مزیت بزرگی محسوب می‌شود. ما 8 سال دفاع مقدس را داشتیم. مردم مهران روزهای سخت را تجربه کرده‌اند و الان هم امنیت کامل برقرار است. این امنیت بخوبی در این شهر دیده می‌شود. مهران سرزمین چهارفصل است. در حوزه گردشگری قطب است، از گردشگری مذهبی گرفته تا گردشگری تاریخی و طبیعی و یادمان‌های دفاع مقدس، مهران حرف‌هایی برای گفتن دارد. در روز 500 تا 600 کامیون کالا از مرز مهران صادر می‌شود. جالب اینجاست که کالاهایی که از مرز مهران به کشور عراق صادر می‌شود، چیزی نیست که بگوییم کالای خاص است. هرنوع کالایی از مرز مهران به عراق صادر می‌شود و این ظرفیت ویژه‌ای برای ماست.» مرز مهران اما آنقدر در حوزه زیارت مطرح است که به راحتی نمی‌توان از کنار این ظرفیت‌ها گذشت.
ناصری در این‌باره می‌گوید: «در حوزه زیارت، مهران بخوبی امتحان خودش را پس داده است. اربعین 93، اربعین 94 و اربعین 95 با وجود هجمه‌ها و مشکلاتی که وجود داشت، مهران بخوبی از عهده عبور و مرور زائران برآمد. در بخش زیارت، اگر مهرانِ امروز را با مهران 4 سال پیش مقایسه کنیم، با افتخار می‌گویم که با دوندگی و تلاش شبانه روزی، به اندازه 15 سال در این 4 سال پیشرفت کرده‌ایم تا به این نقطه مطلوب در همه حوزه‌ها و بخش‌ها رسیده‌ایم. از سال 82 مرز مهران به عنوان مرز بین‌المللی مطرح بود اما همین مرز بین‌المللی، 4 سال پیش با تانکر و به صورت سیار آبرسانی می‌شد. به طوری که وقتی دو سه روز تانکر آب برای تعمیر رفته بود، آب پایانه قطع شد. ولی همین الان 21 لیتر آب بر ثانیه به صورت شبانه روزی وارد پایانه بین‌المللی مهران می‌شود که با 19 کیلومتر لوله‌کشی و دو حلقه چاه در منطقه امامزاده سیدحسن، خوشبختانه هیچ مشکلی به لحاظ آبرسانی در پایانه نداریم. ما ضریب امنیتی گیت‌های پایانه را بالا برده‌ایم. در حوزه زیرساخت‌های پایانه باید گفت که به هرحال پایانه مهران، بین‌المللی است و استانداردهای بین‌المللی را دارد اما در این چندسال اخیر هم پیشرفت‌های زیادی داشته‌ایم. 4 سال پیش ما 18 گیت در پایانه داشتیم. الان اما در صورت نیاز 96 گیت به صورت شبانه روزی به زائران خدمات ارائه می‌کنند. 4 سال پیش ما یک متر بزرگراه در شهرستان مهران نداشتیم. یعنی شهرستان مرزی و مرز بین‌المللی و دروازه عتبات عالیات بودیم اما از نقطه صفر مرزی مهران تا خود ایلام که حدود 96 کیلومتر است، همه‌اش جاده ای بود که وضعیت خوبی نداشت اما الان خودتان جاده‌سازی را می‌بینید. این دیگر شعار نیست و واقعیتی است که می‌توان آن را به چشم دید. مرز تا داخل شهر مهران که 10 کیلومتر فاصله دارد، جاده چهار بانده ساخته شده. مسیر آل اسحاق جداسازی‌اش انجام شده و آن هم چهارخطه شده و از دشت ورودی مهران تا صالح آباد نیز جاده‌سازی شده است. هیچ کس در مهران دنبال نام و نشان نیست. ما هرچه داریم از امام حسین(ع) است. اما در مهران مثل باقی نقاط کشور هیچ آجری روی آجر بند نمی‌شود، تا به اندازه وزن آن آجر دوندگی نکنیم. خیلی‌ها می‌آیند و خیلی راحت می‌گویند: این خودش درست می‌شد. یعنی چه؟! این چه ادبیاتی است؟! درست است که ما همه چیزمان از امام حسین(ع) است اما نمی‌شود نشست و کاری نکرد.»
ناصری خاطره‌ای از 4 سال پیش تعریف می‌کند و تحولی که حالا در بحث خروج زوار ایجاد شده: «4 سال پیش در دفتر بودم، شنیدم که صدای تکبیر می‌آید. پرسیدم قضیه چیست؟ گفتند زائران می‌آیند چندین روز در مهران می‌مانند و وقتی تعدادشان زیاد شد، گروه گروه جلوی فرمانداری جمع می‌شوند تا اجازه عبورشان داده شود. دو روز دم دفتر شورای عالی امنیت ماندم تا کار مردم را درست کردم و اجازه خروج 200 نفر در روز را گرفتیم. از آن روز به بعد دیگر زائر اینجا در مرز مهران حتی یک روز معطلی برای خروج ندارد. در حالت عادی 150 نفر می‌روند و تا 300 نفر در روز هم اجازه خروج می‌گیرند.»
مسیر شهر مهران تا مرز که می‌گویند روزی از سوی لشکر بعثی مین‌گذاری شده بود، حالا جاده امنی است که ظرفیتی کامل برای عبور زائران دارد.
به گفته ناصری، تمام زمین‌ها به لحاظ مین‌زدایی هم کاملاً تا سطح یک متر پاکسازی شده و خطری در مرز مهران وجود ندارد. انفجار مین مربوط به جاهایی بوده که برای فعالیت‌های عمرانی مثلاً تا دو متر گودبرداری شده. اتفاق‌هایی که می‌افتد در سطح معمولی زمین نبوده. مثلاً بولدوزر شهرسازی، تپه سه متری را برداشت کرده و در عمق دو و نیم متری مین منفجر شده. این البته ارتباطی به مرکز مین زدایی ندارد به خاطر اینکه تعهدشان تا عمق یک متر است.
او می‌گوید: «مردم مهران، مردم کم برخوردار اما آرامی هستند. به جرأت می‌گویم از مرز مهران قاچاق و کوله بری نداریم و مردم این شهر و شهرهای اطراف برای تأمین معاش به قاچاق روی نمی‌آورند.»
مهران از روزهای جنگ عبور کرده، سال‌های سخت. بیکاری، از بزرگ‌ترین معضلات این شهر مرزی است. خیلی از مردم می‌گویند اگر زوار هم نباشند که ما هیچ درآمدی نداریم. اما امیدوارند روزی زندگی روی خوشش را به آنها نشان دهد؛ همان جا، حوالی نقطه صفر مرزی.

نیم نگاه
مراد ناصری، فرماندار مهران: اگر کسی از من بپرسد که بزرگترین مزیت مهران چیست، با وجود تمام مزیت‌های مختلف این شهر از جمله گردشگری، میادین نفتی و تجارت، اولین ظرفیت مهران را امنیت معرفی می‌کنم. ما 230 کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق داریم که امنیت ایجاد شده در این مرز، هم برای تردد زائران و هم برای سرمایه گذاران مزیت بزرگی محسوب می‌شود. ما 8 سال دفاع مقدس را داشتیم. مردم مهران روزهای سخت را تجربه کرده‌اند و الان هم امنیت کامل برقرار است.
مهران همیشه میزبان است. با رویی گشاده و دست‌هایی که نوازشگر است. حتی در آن چله تابستان که هنوز مانده بود تا روزهای محرم و شور و حال اربعین، مردم مهران خودشان را میزبانانی می‌دیدند که هرلحظه در انتظار آمدن زائران کربلا هستند. خانه‌هایی با پلاک میراث فرهنگی بر سردرشان، نشان از همین میهمان‌نوازی اهل مهران است که اصلاً به مذاق‌شان خوش نیامده بود که زائرسرا دایر کنند در شهرشان. می‌گفتند ما خودمان چه کاره‌ایم. از هرکه در مهران در این باره سؤال کنید، همین را می‌گوید: «قدم زائر سرِ چشم ماست.»