آیت الله جوادی آملی؛ از اعتراض به تبعید امام خمینی تا مواضع اخیر
رویداد۲۴| محمد آیتی: عبدالله جوادی آملی یکی از مراجع تاثیرگذار در ایران است که مقلدان زیادی هم دارد. بسیاری بر این باورند که کلام این روحانی به نسبت خیلی از افراد دیگر، نافذتر است و از اینرو دههها صدا و سیما در تولید محتواهای خود، از صحبتها و کلاسهای جوادی آملی برای مخاطبانش بهره برد.
زندگینامه عبدالله جوادی آملی
عبدالله جوادی آملی در ۱۵ اردیبهشتماه سال ۱۳۱۲ در یک خانواده روحانی در شهر آمل واقع در استان مازندران به دنیا آمد. وی پس از آنکه کلاس ششم ابتدایی خود را تمام تمام کرد، در سال ۱۳۲۵، راهی حوزه علمیه آمل شد. عبدالله جوادی آملی تا سال ۱۳۲۹ نزد پدرش، ضیاءالدین آملی، میرزامهدی غروی و عزیزالله طبرسی به تحصیل و فرا گرفتن علم پرداخت. پس از این دوران، او به حوزه علمیه مشهد رفت، اما در آن شهر، ماندنی نشد و از اینرو راهی تهران شد و تا ۱۳۲۴ از وجود اساتیدی مثل میرزا ابوالحسن شعرانی، محمدتقی آملی، میرزامهدی الهیقمشهای و محمدحسین فاضلتونی بهره برد و بدین ترتیب، فقه، اصول، فلسفه و عرفان را آموخت و همزمان مسیر تدریس را هم در پیش گرفت.
در ادامه و در سال ۱۳۳۴، جوادیآملی به حوزه علمیه قم رفت و از ظرفیت اساتیدی، چون سیدحسین بروجردی، سیدمحمد محققداماد، امامخمینی استفاده کرد و به مدت ۲۵ سال از دروس سیدمحمدحسین طباطبایی در تفسیر و حکمت و عرفان بهره برد.
همسر جوادی آملی، سکینه روحی نام داشت که در چهارم اردیبهشتماه سال ۱۴۰۱ درگذشت. وی دارای چهار فرزند است.
آثار عبدالله جوادی آملی
بیتردید جوادی آملی را باید عنوان یک فیلسوف، فقیه و مفسر برجسته دانست که حدود ۲۰۰ جلد کتاب توسط او تالیف شده است که مهمترین آثار این روحانی عبارتند از:
تفسیر ترتیبی و بسیار گسترده تسنیم
تفسیر موضوعی قرآن، ولایت در قرآن
قرآن حکیم از منظر امامرضا (ع)
نزاهت قرآن از تحریف
تقریرات اصول امامخمینی (تحریر الاصول)
مقدمهای بر سرّ الصلوة امامخمینی
ادب فنای مقربان (شرح زیارت جامعه کبیره)
رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه)
شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی
عقل در هندسه معرفت دینی، انتظار بشر از دین
بنیان مرصوص
حکمت عبادات
وحدت جوامع در نهج البلاغه
حکمت نظری و عملی در نهج البلاغه
ولایت فقیه
سروش هدایت
سرچشمه اندیشه
مفاتیح الحیاة
بنیاد بینالمللی
سمتهای عبدالله جوادی آملی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جوادی آملی در ۲۵ خردادماه سال ۱۳۵۸ با حکم بنیانگذار انقلاب اسلامی، عبدالله جوادی آملی به سمت ریاست دادگاههای انقلاب و حاکم شرع آمل رسید. وی منتخب مردم مازندران در مجلس خبرگان قانون اساسی شد و در تدوین قانون اساسی حضور داشت. جوادی آملی همچنین در شورای عالی قضایی عضویت داشت و تدوین لوایح قضایی بهویژه تهیه و تدوین لایحه قصاص در پاسخ به ایراد برخی افراد و گروهها درباره حکم قصاص به درخواست او از امام خمینی و دفاع از آن با کمک سیدمحمد حسینی بهشتی، از کارهای فقهی ـ قضایی ایشان در آن شورا بود.
جوادی آملی سفرهای خارجی زیادی به کشورهای آمریکا، اسپانیا، ایتالیا، فرانسه، انگلستان، آلمان، سوئیس، اتریش، اتحاد جماهیر شوروی سابق و سوریه و لبنان داشت که بیشک برجستهترین آن، سفر به مسکو در سال ۱۳۶۷ برای ارائه نامه رهبر انقلاب به میخائیل گورباچف، رهبر شوروی بود. همچنین سفر او به نیویورک در سال برای ارائه پیام رهبر انقلاب به نشست هزاره ادیان و دیدار وی با کشیشها، راهبان بودایی و مسیحیان در اروپا را باید سفر مهم دیگر این روحانی تاثیرگذار دانست.
جوادی آملی سالها امام جمعه موقت قم بود. او در نماز جمعه ششم آذرماه سال ۱۳۸۸ خورشیدی، کنارهگیری خود از امامت جمعهای شهر قم را اعلام کرد و پس از جلالالدین طاهری و محییالدین حائری شیرازی، سومین امام جمعه مشهور در تاریخ جمهوری اسلامی ایران شد که از مقام خود استعفاء میدهد. عضویت او در جامعه مدرسین هم یکی از فعالیتهای سیاسی او است.
برجستهترین فعالیتهای سیاسی قبل از انقلاب عبدالله جوادی آملی
عبدالله جوادی آملی همراه علمای مازندران در سال ۱۳۴۴ طی نامهای به امیرعباس هویدا، نخست وزیر آن دوران، به ادامه تبعید امام خمینی اعتراض داشتند و از مقام مرجعیت ایشان دفاع و حمایت کردند. وی همچنین اعلامیهها، پیامها و سخنان تاثیرگذار امام خمینی را به گوش مردم میرساند و در نشر و تبلیغ اندیشههای بنیانگذار انقلاب اسلامی تلاش میکرد. او با تبیین اندیشههای امامخمینی و تربیت نیروهای فکری، در برابر افکار الحادی که در نواحی شمالی کشور رایج بود مبارزه میکرد. از اینرو با ادامه مبارزات امام خمینی و گسترش تظاهرات مردمی، از جمله مردم شهرستان آمل در سال ۱۳۵۷، جوادی آملی در پاییز این سال برای شرکت در تظاهرات درسهای حوزه علمیه قم را تعطیل کرد و به آمل رفت. عبدالله جوادی آملی جزو آن روحانیونی است که در مبارزات پیش از انقلاب، کارنامه روشنی داشته و در حد خود برای سقوط حکومت پهلوی، مبارزه و شجاعت به خرج داد.
موضعگیریهای برجسته عبدالله جوادی آملی
از منظر عبدالله جوادی آملی، عقل در مقابل دین قرار ندارد، بلکه چراغ دین است و از سوی دیگر، میتوان از آن به منظور فهم آموزههای اعتقادی، اخلاقی، قوانین فقهی و حقوقی دین استفاده کرد.
تمجید از شاعر بزرگ تاریخ ایران، فردوسی، انتقاد از بانکداری و ربا در ایران، انتقاد از ابراز شادی مرگ ملک عبدالله، حاکم عربستان، انتقاد از شرایط کشور و حمایت از معترضان در سال ۱۳۹۷ و در دیدار با رییس مجلس وقت، انتقاد از طب اسلامی، انتقاد صریح از روحانیون (وی در جلسهای خصوصی به روحانیون گفته بود شما که نه با فرهنگ جهان و نه با زبانهای انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و ژاپنی آشنایی ندارید، چه فایدهای برای امام زمان دارید و چطور سربازی هستید که ابزار لازم را برای تبلیغ ندارید)، انتقاد از سوء مدیریت و حمایت از مذاکرات در ۱۸ آذرماه ۱۴۰۰ در دیدار با وزیر امور خارجه، انتقاد از بیعرضگی مسئولان در دیدار با معاون رییسجمهور، نظر درباره طرح صیانت (وی گفته بود اگر واقعاً ما آدمهای درستی باشیم ترسی نداریم که فضای مجازی چه چیزی را میخواهند منتشر کند.)، موضعگیری درباره درآمدهای مردم و خام فروشی نفت و گاز و تاریخ ایران در دیدار با وزیر نفت در ۲۶ آبانماه سال ۱۴۰۲ و مخالفت با لایحه عفاف و حجاب را باید مهمترین موضعگیریهای این مرجع تقلید قلمداد کرد.
شاگردان برجسته عبدالله جوادی آملی
احمد عابدی (در درس فلسفه)، محمدمهدی مهندسی و محمد دشتی (درس اسفار)، سیدمحمد غروی (عرفان و تفسیر قرآن)، عبدالحسین خسروپناه (تفسیر قرآن، فلسفه و عرفان)، محسن قمی (فلسفه و عرفان نظری)، صادق لاریجانی (فلسفه) و مهدی هادوی تهرانی (دروس ادبیات و منطق) از جمله شاگردان مشهور او بودهاند.
