ساکنان امیرآباد تهران بخوانند | ماجرای توزیع قرص ید در مناطق نزدیک به راکتور تحقیقات هسته‌ای تهران چیست؟

رویداد۲۴| کاربران شبکه‌های اجتماعی در روز‌های اخیر مدعی شدند مراکز بهداشت وابسته به وزارت بهداشت در روز‌های اخیر اقدام به توزیع رایگان «قرص ید» در برخی مناطق خاص تهران، نزدیک به راکتور تحقیقاتی به‌دلیل نگرانی از نشت رادیواکتیو کرده‌اند. پیگیری‌های رویداد ۲۴ نشان می‌دهد این گزارش‌ها صحت دارد، اما همه واقعیت نیست.

واقعیت چه بود؟

پیگیری‌های میدانی رویداد۲۴ از این مراکز درمانی نشان می‌دهد که توزیع قرص ید براساس دستورالعمل وزارت بهداشت و صرفاً برای ساکنان منطقه امیرآباد تهران انجام گرفته؛ منطقه‌ای که در نزدیکی مرکز تحقیقات هسته‌ای تهران قرار دارد. این مرکز متعلق به سازمان انرژی اتمی ایران در انتهای امیرآباد واقع شده و به‌دلیل نزدیکی جغرافیایی، در پروتکل‌های اضطراری به‌عنوان منطقه حساس تلقی می‌شود.

به گفته کارکنان مراکز بهداشت قاضل ۱ و ۳ واقع در خیابان حجاب و امیرآباد تهران، توزیع قرص ید به طور ویژه برای زنان باردار و دیگر گروه‌ها از جمله زنان شیرده و کودکان با توصیه وزارت بهداشت انجام شده است. 

یکی از مسئولان مرکز بهداشت فاضل به خبرنگار رویداد ۲۴ گفته توزیع این قرص‌ها برای موارد اضطراری است و در حال حاضر توصیه‌ای برای خوردن آنها وجود ندارد. او تاکید کرده لزوم مصرف قرص ید برای زمانی است که «راکتور تحقیقاتی تهران واقع در شمال امیرآباد مورد حمله قرار بگیرد و تشعشعات خطرناک، ساکنان منطقه را تهدید کند.»

مقام رسمی چه می‌گوید؟

علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، در گفت‌وگویی با صداوسیما ضمن رد «ضرورت عمومی مصرف قرص ید» تصریح کرد: «این دارو صرفاً برای افرادی تجویز می‌شود که در معرض مستقیم تشعشع هسته‌ای قرار دارند. مصرف بدون تجویز ممکن است آسیب جدی به تیروئید وارد کند.»

رئیسی اضافه کرد: «در حال حاضر، ایران تنها یک نیروگاه هسته‌ای فعال در بوشهر و یک رآکتور تحقیقاتی در تهران دارد. قرص ید برای ساکنان شعاع مشخصی از این دو مرکز در صورت نیاز، به شکل هدفمند توزیع شده و کمبودی هم در تأمین آن وجود ندارد.»

بیشتر بخوانید:

تاسیسات هسته‌ای اصفهان نابود نشده | به لطف تدبیر مسئولان تشعشع هسته‌ای نداریم | با آمریکا تقابل پینگ پنگی نمی‌کنیم

هشدار گروسی درباره حمله به نیروگاه هسته‌ای بوشهر و راکتور تحقیقاتی تهران | در صورت حمله چه خواهد شد؟

هشدار سازمان غذا و دارو نسبت به مصرف خودسرانه ید

رئیسی خبر توزیع قرص ید در مراکز بهداشت را پیش از این تایید کرده و گفته بود «قرص ید میان مراکز بهداشت و درمانی توزیع شده و مردم در صورت نیاز با مراجعه به این مراکز، قرص را دریافت می‌کنند.»

زنگ خطر گروسی؟

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پیش‌تر در جریان درگیری ۱۲ روزه ایران و سارائیل، نسبت به «انتشار احتمالی سطح بالایی از مواد رادیواکتیو» در دو مرکز حساس ایران هشدار داده بود: راکتور تحقیقاتی تهران و نیروگاه بوشهر. او هشدار داد هرگونه حمله به رآکتور تهران می‌تواند پیامد‌های جدی برای تهرانی‌ها داشته باشد.

آیا در صورت حمله به راکتور تهران انفجار هسته‌ای رخ می‌دهد؟

سازمان بین المللی انرژی اتمی تاکید دارد «هیچ راکتور تحقیقاتی یا تجاری تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند مانند یک بمب اتمی منفجر شود، چرا که میزان غنای سوخت آن کمتر از ۵ درصد است. برای وقوع انفجار هسته‌ای واقعی نیاز به اورانیوم با غنای بسیار بالا داریم که در این مراکز وجود ندارد.» 

خطر واقعی چیست؟

بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، شدیدترین اثرات پرتوگیری در فاصله ۰.۸ تا ۲ کیلومتر از محل نشت اتفاق می‌افتد؛ علائمی شامل تهوع، استفراغ و در موارد شدید مرگ طی چند روز خواهد بود. همچنین افرادی که در شعاع ۱۰۰ متری منبع نشت قرار دارند ممکن است دچار سوختگی شدید پوستی یا آسیب به مغز استخوان شوند.

در بلندمدت، همانطور که در چرنوبیل دیده شد، افزایش سرطان تیروئید به‌ویژه در کودکان، بیشترین پیامد را داشت. تابش‌های یونیزان می‌توانند منجر به ناباروری، اختلال سیستم ایمنی و انواع سرطان شوند.

با اینحال گزارش‌ها تاکید می‌کنند که تشعشع هسته‌ای در صورت کنترل منطقه و اقدامات پیشگیرانه، به‌ندرت منجر به اثرات حاد پزشکی می‌شود.

اقدامات پیشگیرانه چه باید باشد؟

سازمان‌های جهانی از جمله WHO و آژانس انرژی اتمی توصیه‌هایی برای جلوگیری از افزایش تبعات ناشی از تشعشع هسته‌ای دارند.

یکی از اقدامات مهم دولت در شرایط وقوع انتشار مواد رادیکو اکتیو از راکتورها، می‌تواند شامل راه‌اندازی سامانه هشدار سریع، آموزش عمومی، توزیع قرص ید، برنامه ریزی تخلیه مرحله‌ای و مهر و موم منابع حیاتی باشد.

ضمناً مدارس، ادارات و بیمارستان‌ها باید آموزش ببینند که در صورت بحران چگونه سریع پناه بگیرند یا تخلیه شوند.

دولت باید مناطق اطراف سایت هسته‌ای را به زون‌های تخلیه اول، دوم و سوم تقسیم کند و اولویت را به مناطق با بالاترین دوز پرتوزایی بدهد. مسیر‌های خروج از پیش تعیین‌شده، حمل‌ونقل اضطراری و پناهگاه‌های امن باید آماده باشند.

مواد غذایی نباید در فضای باز رها شده باشند؛ چون ذرات رادیواکتیو می‌توانند روی آنها بنشینند.

چرا قرص ید مهم است؟

پتاسیم یدید (KI) با اشباع تیروئید از ید پایدار، مانع جذب ید رادیواکتیو (I-۱۳۱) می‌شود. به‌ویژه کودکان و نوجوانان، که تیروئید آنها فعال‌تر است، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان هستند. مصرف این قرص در بازه طلایی ۶ تا ۱۲ ساعت پس از انتشار آلودگی می‌تواند تا ۹۰٪ از بروز این بیماری‌ها جلوگیری کند.